چشم، بند ظرف حوادث است. مى‏گویم: «این کلام امام علیه السّلام از استعاره هاى شگفت است، که نشستنگاه را به مشک، و چشم را به سربند آن تشبیه کرد، و آنگاه که بند گشوده شود آنچه در مشک است بیرون ریزد. مشهور است که این سخن از پیامبر صلّى اللّه علیه و آله و سلّم است، ولى عدّه‏اى آن را از امیر المؤمنین علیه السّلام نقل کرده‏اند، این حکمت را «مبرّد» در کتاب «مقتضب» در باب لفظ به حروف آورده، و ما آن را در کتاب خود که «مجازات آثار نبوى» نام دارد آورده‏ایم.

الْعَیْنُ وِكَاءُ السَّهِ. و هذه من الاستعارات العجیبة، كأنه شبّه السّهَ بالوعاء، والعین بالوكاء، فإذا أُطلق الوكاءُ لم ینضبطِ الوعاءُ و هذا القول فی الاَشهر الاَظهر من كلام النبی علیه السلام ، وقد رواه قوم لاَمیرالمؤمنین علیه السلام ، ذكر ذلك المبرّد فی كتاب المقتضب فی باب اللفظ بالحروف. و قد تكلمنا على هذه الاستعارة فی كتابنا الموسوم: بمجازات الآثار النبویة.

بر آنان فرمانروایى حاکم شد، که کارها را به پاداشت، و استقامت ورزید، تا دین استوار شد.

وقال علیه السلام فی كلام له: وَوَلِیَهُمْ وَالٍ فأَقَامَ واسْتَقَامَ، حَتَّى ضَرَبَ الدِّینُ بِجِرَانِهِ

مردم را روزگارى دشوار در پیش است که توانگر اموال خود را سخت نگهدارد، در صورتى که به بخل ورزى فرمان داده نشد. خداى سبحان فرمود: «بخشش میان خود را فراموش نکنید» بدان در آن روزگار، بلند مقام، و نیکان خوار گردند، و با درماندگان به ناچارى خرید و فروش می کنند در حالى که رسول خدا صلّى اللّه علیه و آله و سلّم از معامله با درماندگان نهى فرموده.

یَأتِی عَلَى النَّاسِ زَمَانٌ عَضُوضٌ یَعَضُّ الْمُوسِرُ فِیهِ عَلَى مَا فِی یَدَیْهِوَلَمْ یُؤْمَرْ بِذلِكَ، قَالَ اللهُ سُبْحَانَهُ: ، تَنْهَدُفِیهِ الاََْشْرَارُ، وَتُسْتَذَلُّ الاََْخْیَارُ، ویُبَایعُ الْمُضْطَرُّونَ، وَقَدْ نَهَى رَسُولُ اللهِ6 عَنْ بِیَعِالْمُضْطَرِّینَ.

دو کس نسبت به من هلاک مى‏گردند، دوستى که زیاده‏روى کند، و دروغ پردازى که به راستى سخن نگوید.

یَهْلِكُ فِیَّ رَجُلاَنِ: مُحِبٌّ مُفْرِطٌ، وَبَاهِتٌمُفْتَرٍ وهذا مثل قوله علیه السلام : هَلَكَ فِی رَجُلاَنِ: مُحِبٌّ غَالٍ، وَمُبْغِضٌ قَالٍ.

(از امام نسبت به توحید و عدل پرسیدند فرمود) توحید آن است که خدا را در وهم نیارى، و عدل آن است که او را متّهم نسازى.

وسئل علیه السلام عن التوحید والعدل فقال: التَّوْحِیدُ أنْ لا تَتَوَهَّمَهُ وَالْعَدْلُ أَلاَّ تَتَّهِمَهُ

در آنجا که باید سخن گفت، خاموشى سودى ندارد، و آنجا که باید خاموش ماند سخن گفتن خیرى نخواهد داشت.

لاَ خَیْرَ فِی الصَّمْتِ عَنِ الْحُكْمِ، كَمَا أنَّهُ لاَ خَیْرَ فِی الْقَوْلِ بِالْجَهْلِ.

خدایا ما را با ابرهاى رام سیراب کن، نه ابرهاى سرکش

وقال علیه السلام فی دعاء استسقى به: اللَّهُمَّ اسْقِنَا ذُلُلَ السَّحَابِ دُونَ صِعَابِهَا. وهذا من الكلام العجیب الفصاحة، وذلك أنه علیه السلام شبّه السحاب ذوات الرُّعود والبوارق والریاح والصواعق بالاِبل الصّعاب التی تَقْمُصُبرحالهاوتقِصُّ بركبانها، وشبّه السحاب خالیةً من تلك الروائعبالاِبل الذُّلُلِ التی تُحْتَلَبُ طَیِّعَةً‌ وتُقْتَعَدُمُسْمِحَةً

(به امام گفتند چه می شد موى خود را رنگ می کردى فرمود) رنگ کردن مو، آرایش است، امّا ما، در عزاى پیامبر صلّى اللّه علیه و آله و سلّم به سر می بریم.

: لو غیَّرتَ شیبك یا أمیرالمؤمنین. فقال علیه السلام : الْخِضَابُ زِینَةٌ، وَنَحْنُ قَوْمٌ فِی مُصِیبَةٍ! یرید برسول الله صلى الله علیه وآله .

پاداش مجاهد شهید در راه خدا، بزرگ‏تر از پاداش عفیف پاکدامنى نیست که قدرت بر گناه دارد و آلوده نمى‏گردد، همانا عفیف پاکدامن، فرشته‏اى از فرشته هاست.

مَا الْـمُجَاهِدُ الشَّهِیدُ فِی سَبِیلِ اللهِ بِأَعْظَمَ أَجْراً مِمَّنْ قَدَرَ فَعَفَّ، لَكَادَ الْعَفِیفُ أَنْ یَكُونَ مَلَكاً مِنَ الْمَلاَئِكَةِ .

قناعت مالى است که پایان نمى‏پذیرد.

الْقَنَاعَةُ مَالٌ لاَیَنْفَدُ. وقد رَوى بعضُهم هذا الكلام عن النبی صلى الله علیه وآله .

چون زیاد بن ابیه را به جاى عبد اللَّه بن عباس، به فارس و شهرهاى پیرامون آن حکومت داد، او را در دستور العمل طولانى از گرفتن مالیات تا به هنگام نهى فرمود) عدالت را بگستران، و از ستمکارى پرهیز کن، که ستم رعیت را به آوارگى کشاند، و بیدادگرى به مبارزه و شمشیر مى‏انجامد.

وقال علیه السلام لزیاد بن أبیه. وقد استخلفَهُ لعبد الله بن العباس على فارس وأَعمالها، فی كلامٍ طویلٍ كان بینهما، نهاه فیه عن تقدم الخَراجـ : اسْتَعْمِلِ الْعَدْلَ، وَاحْذَرِ الْعَسْفَوالْحَیْفَ فَإِنَّ الْعَسْفَ یَعُودُ بِالْجَلاَءِ، وَالْحَیْفَ یَدْعُو إِلَى السَّیْفِ.

سخت‏ترین گناهان، گناهى است که گناهکار آن را سبک شمارد.

أَشَدُّ الذُّنُوبِ مَا اسْتَخَفَّ بِهِ صَاحِبُهُ.

خدا از مردم نادان عهد نگرفت که بیاموزند، تا آن که از دانایان عهد گرفت که آموزش دهند.

مَا أَخَذَ اللهُ عَلَى أَهْلِ الْجَهْلِ أَنْ یَتَعَلَّمُوا حَتَّى أَخَذَ عَلَى أَهْلِ الْعِلْمِ أَنْ یُعَلِّمُوا.

بدترین دوست آن که براى او به رنج و زحمت افتى.

شَرُّ الاِْخْوَانِ مَنْ تُكُلِّفَ لَهُ. لاَن التكلیف مستلزمٌ للمشقة، وهو شرٌ لازمٌ عن الاَخ المتَكلّفِ له، فهو شرُّ الاِخوان.

وقتى مؤمن برادرش را به خشم آورد، به یقین از او جدا شده است.

إِذَا احْتَشَمَ الْمُؤْمِنُ أَخَاهُ فَقَدْ فَارَقَهُ. یقال: حشمه وأحشمه: إذا أغضبه، وقیل: أخجله، واحتشمه: طلب ذلك له، وهو مَظِنّة مفارقته.