چقدر فاصله بین دو عمل دور است: عملى که لذّتش می رود و کیفر آن می ماند، و عملى که رنج آن مى‏گذرد و پاداش آن ماندگار است

شَتَّانَ بَیْنَ عَمَلَیْنِ: عَمَلٍ تَذْهَبُ لَذَّتُهُ وَتَبْقَى تَبِعَتُهُ، وَعَمَلٍ تَذْهَبُ مَؤُونَتُهُ وَیَبْقَى أَجْرُهُ.

(در پى جنازه اى می رفت و شنید که مردى می خندد.) گویى مرگ بر غیر ما نوشته شده، و حق جز بر ما واجب گردید، و گویا این مردگان مسافرانى هستند که به زودى باز مى‏گردند، در حالى که بدن‏هایشان را به گورها می سپاریم، و میراثشان را می خوریم. گویا ما پس از مرگ آنان جاودانه ایم آیا چنین است، که اندرز هر پند دهنده اى از زن و مرد را فراموش می کنیم و خود را نشانه تیرهاى بلا و آفات قرار دادیم

وتبع جنازة فسمع رجلاً یَضحك، فقال علیه السلام : كَأَنَّ الْمَوْتَ فِیهَا عَلَى غَیْرِنَا كُتِبَ، وَكَأَنَّ الْحَقَّ فِیهَا عَلَى غَیْرِنَا وَجَبَ، وَكَأَنَّ الَّذِی نَرَى مِنَ الاََْمْوَاتِ سَفْرٌعَمَّا قَلِیلٍ إِلَیْنَا رَاجِعُونَ! نُبَوِّئُهُمْأَجْدَاثَهُمْنَأْكُلُ تُرَاثَهُمْ كَأَنَّا مُخَلَّدُونَ، قَدْ نَسِینَا كُلَّ وَاعِظٍ وَوَاعِظَةٍ، وَرُمِینَا بِكُلِّ جَائِحَةٍ!

خوشا به حال آن کس که خود را کوچک می شمارد، و کسب و کار او پاکیزه است، و جانش پاک، و اخلاقش نیکوست، که ما زاد بر مصرف زندگى را در راه خدا بخشش می کند، و زبان را از زیاده گویى باز می دارد و آزار او به مردم نمی رسد، و سنّت پیامبر صلّى اللّه علیه و آله و سلّم او را کفایت کرده، بدعتى در دین خدا نمى‏گذارد.

طُوبَى لِمَنْ ذَلَّ فِی نَفْسِهِ، وَطَابَ كَسْبُهُ، وَصَلَحَتْ سَرِیرَتُهُ، وَحَسُنَتْ خَلِیقَتُهُأَنْفَقَ الْفَضْلَ مِنْ مَالِهِ، وَأَمْسَكَ الْفَضْلَ مِنْ لِسَانِهِ، وَعَزَلَ عَنِ النَّاسِ شَرَّهُ، وَوَسِعَتْهُ السُّنَّةُ، وَلَمْ یُنْسَبْ إِلَى الْبِدْعَةِ. ومن الناس من ینسب هذا الكلام إلى رسول الله صلى الله علیه وآله .

غیرت زن، کفر آور، و غیرت مرد نشانه ایمان اوست.

غَیْرَةُ الْمَرْأَةِ كُفْرٌ وَغْیْرَةُ الرَّجُلِ إیمَانٌ.

اسلام را چنان می شناسانم که پیش از من کسى آنگونه معرّفى نکرده باشد. اسلام همان تسلیم در برابر خدا و تسلیم همان یقین داشتن، و یقین اعتقاد راستین، و باور راستین همان اقرار درست، و اقرار درست انجام مسئولیت‏ها، و انجام مسئولیت‏ها همان عمل کردن به احکام دین است.

لاَََنْسُبَنَّ الاِِْسْلاَمَ نِسْبَةً لَمْ یَنسُبْهَا أَحَدٌ قَبْلِی: الاِِْسْلاَمُ هُوَ التَّسْلِیمُ، وَالتَّسْلِیمُ هُوَ الْیَقِینُ، وَالْیَقِینُ هُوَ التَّصْدِیقُ، وَالتَّصْدِیقُ هُوَ الاِِْقْرَارُ، وَالاِِْقْرَارُ هُوَ الاََْدَاءُ، وَالاََْدَاءُ هَوَ الْعَمَلُ.

در شگفتم از بخیل: به سوى فقرى می شتابد که از آن مى‏گریزد، و سرمایه اى را از دست می دهد که براى آن تلاش می کند. در دنیا چون تهیدستان زندگى می کند، امّا در آخرت چون سرمایه‏داران محاکمه می شود. و در شگفتم از متکبّرى که دیروز نطفه اى بی ارزش، و فردا مردارى گندیده خواهد بود و در شگفتم از آن کس که آفرینش پدیده ها را می نگرد و در وجود خدا تردید دارد و در شگفتم از آن کس که مردگان را می بیند و مرگ را از یاد برده است، و در شگفتم از آن کس که پیدایش دوباره را انکار می کند در حالى که پیدایش آغازین را می نگرد، و در شگفتم از آن کس که خانه نابود شدنى، را آباد می کند امّا جایگاه همیشگى را از یاد برده است.

عَجِبْتُ لِلْبَخِیلِ یَسْتَعْجِلُ الْفَقْرَالَّذِی مِنْهُ هَرَبَ، وَیَفُوتُهُ الْغِنَى الَّذِى إِیَّاهُ طَلَبَ، فَیَعِیشُ فِی الدُّنْیَا عَیْشَ الْفُقَرَاءِ، وَیُحَاسَبُ فِی الاَْخِرَةِ حِسَابَ الاََْغْنِیَاءِ. وَعَجِبْتُ لِلْمُتَكَبِّرِ الَّذِی كَانَ بِالاَمْسِ نُطْفَةً، وَیَكُونُ غَداً جِیفَةً. وَعَجِبْتُ لِمَنْ شَكَّ فِی اللهِ، وَهُوَ یَرَى خَلْقَ اللهِ. وَعَجِبْتُ لِمَنْ نَسِیَ الْمَوْتَ، وهُوَ یَرَى الْمَوْتَى. وَعَجِبْتُ لِمَن أَنْكَرَ النَّشْأَةَ الاَُْخْرَى، وَهُوَ یَرَى النَّشْأَةَ ال

آن کس که در عمل کوتاهى کند، دچار اندوه گردد، و آن را که از مال و جانش بهره اى در راه خدا نباشد خدا را به او نیازى نیست.

مَنْ قَصَّرَ فِی الْعَمَلِ ابْتُلِیَ بِالْهَمِّ، وَلاَ حَاجَةَ لله فِیمَنْ لَیْسَ لله فِی نَفْسِهِ وَمَالِهِ نَصِیبٌ.

در آغاز سرما خود را بپوشانید، و در پایانش آن را دریابید، زیرا با بدن‏ها همان می کند که با برگ درختان خواهد کرد: آغازش می سوزاند، و پایانش می رویاند.

تَوَقَّوا الْبَرْدَفِی أَوَّلِهِ، وَتَلَقَّوْهُفِی آخِرِهِ، فَإِنَّهُ یَفْعَلُ فِی الاََْبْدَانِ كَفِعْلِهِ فِی الاََْشْجَارِ، أَوَّلُهُ یُحْرِقُ وَآخِرُهُ یُورقُ

بزرگى پروردگار در جانت، پدیده ها را در چشمت کوچک می نمایاند.

عِظَمُ الخالِقِ عِنْدَكَ یُصَغِّرُ الْـمَخْلُوقَ فِی عَیْنِكَ.

(امام علیه السّلام، وقتى از جنگ صفّین برگشت و به قبرستان پشت دروازه کوفه رسید رو به مردگان کرد.) اى ساکنان خانه هاى وحشت زا، و محلّه هاى خالى و گروهاى تاریک، اى خفتگان در خاک، اى غریبان، اى تنها شدگان، اى وحشت زدگان، شما پیش از ما رفتید و ما در پى شما روانیم، و به شما خواهیم رسید. امّا خانه هایتان دیگران در آن سکونت گزیدند و امّا زنانتان با دیگران ازدواج کردند، و امّا اموال شما در میان دیگران تقسیم شد این خبرى است که ما داریم، حال شما چه خبر دارید (سپس به اصحاب خود رو کرد و فرمود) بدانید که اگر اجازه سخن گفتن داشتند، شما را خبر می دادند که: بهترین توشه، تقوا است.

وقد رجع من صفین، فأَشرف على القبور بظاهر الكوفة: یَا أَهْلَ الدِّیَارِ الْمُوحِشَةِ وَالْـمَحَالِّ الْمُقْفِرَةِ وَالْقُبُورِ الْمُظْلِمَةِ. یَا أَهْلَ التُّرْبَةِ، یَا أَهْلَ الْغُرْبَةِ، یَا أَهْلَ الْوَحْدَةِ، یَا أَهْلَ الْوَحْشَةِ، أَنْتُمْ لَنَا فَرَطٌح سَابِقٌ، وَنَحْنُ لَكُمْ تَبَعٌلاَحِقٌ. أَمَّا الدُّورُ فَقَدْ سُكِنَتْ، وَأَمَّا الاََْزْوَاجُ فَقَدْ نُكِحَتْ، وَأَمَّا الاََْمْوَالُ فَقَدْ قُسِمَتْ. هذَا خَبَرُ مَا عِنْدَنَا، فَمَا خَبَرُ مَا عِنْدَكُمْ؟ ثم التفت إِلى أَصحابه فقال: أ

(شنید مردى دنیا را نکوهش می کند.) 1- توبیخ نکوهش کننده دنیا: اى نکوهش کننده دنیا، که خود به غرور دنیا مغرورى و با باطل‏هاى آن فریب خوردى خود فریفته دنیایى و آن را نکوهش می کنى آیا تو در دنیا جرمى مرتکب شده اى یا دنیا به تو جرم کرده است کى دنیا تو را سرگردان کرد و در چه زمانى تو را فریب داد آیا با گورهاى پدرانت که پوسیده اند (تو را فریب داد) یا آرامگاه مادرانت که در زیر خاک آرمیده اند آیا با دو دست خویش بیماران را درمان کرده اى و آنان را پرستارى کرده و در بسترشان خوابانده اى‏ درخواست شفاى آنان را کرده، و از طبیبان داروى آنها را تقاضا کرده اى در آن صبحگاهان که داروى تو به حال آنان سودى نداشت، و گریه تو فایده اى نکرد، و ترس تو آنان را سودى نرساند، و آنچه می خواستى به دست نیاوردى، و با نیروى خود نتوانستى مرگ را از آنان دور کنى. دنیا براى تو حال آنان را مثال زد، و با گورهایشان، گور، خودت را به رخ تو کشید. 2- خوبیها و زیباییهاى دنیا: همانا دنیا سراى راستى براى راست گویان، و خانه تندرستى براى دنیا شناسان، و خانه بی نیازى براى توشه‏گیران، و خانه پند، براى پندآموزان است. دنیا سجده‏گاه دوستان خدا، نمازگاه فرشتگان الهى، فرودگاه وحى خدا، و جایگاه تجارت دوستان خداست، که در آن رحمت خدا را به دست آوردند، و بهشت را سود بردند. چه کسى دنیا را نکوهش می کند و جدا شدنش را اعلام داشته، و فریاد زد که ماندگار نیست، و از نابودى خود و اهلش خبر داده است و حال آن که (دنیا) با بلاى خود بلاها را نمونه آورد، و با شادمانى خود آنان را به شادمانى رساند. در آغاز شب به سلامت گذشت، امّا در صبحگاهان با مصیبتى جانکاه بازگشت، تا مشتاق کند، و تهدید نماید، و بترساند، و هشدار دهد، پس مردمى در بامداد با پشیمانى، دنیا را نکوهش کنند، و مردمى دیگر در روز قیامت آن را می ستایند، دنیا حقائق را به یادشان آورد، یاد آور آن شدند، از رویدادها برایشان حکایت کرد، او را تصدیق کردند، و اندرزشان داد، پند پذیرفتند.

وقد سمع رجلاً یذم الدنیا: أَیُّهَا الذَّامُّ للدُّنْیَا، الْمُغْتَرُّ بِغُرُرِهَا، [الْـمَخْدُوعُ بِأَبَاطِیلِهَا! أَتَغْتَرُّ بِالدُّنْیَاج ثُمَّ تَذُمُّهَا؟ أَ أَنْتَ الْمُتَجَرِّمُعَلَیْهَا، أَمْ هِیَ الْمُتَجَرِّمَةُ عَلَیْكَ؟ مَتَى اسْتَهْوَتْكَ أَمْ مَتى غَرَّتْكَ؟ أَبِمَصَارِعِ آبَائِكَ مِنَ الْبِلَى أَمْ بِمَضَاجِعِ أُمَّهَاتِكَ تَحْتَ الثَّرَى كَمْ عَلَّلْتَبِكَفَّیْكَ، وَكَمْ مَرَّضْتَ بِیَدَیْكَ! تَبْغِی لَهُمُ الشِّفَاءَ، وَتَسْتَوْصِفُ لَهُمُ الاََْطِبَّاءَ لَمْ یَنْفَعْ أَحَدَهُمْ

خدا را فرشته اى است که هر روز بانگ می زند: بزایید براى مردن، و فراهم آورید براى نابود شدن، و بسازید براى ویران گشتن.

إِنَّ لله مَلَكاً یُنَادِی فِی كُلِّ یَوْمٍ: لِدُوالِلْمَوْتِ، وَاجْمَعُوا لِلْفَنَاءِ، وَابْنُوا لِلْخَرَابِ.

دنیا گذرگاه عبور است، نه جاى ماندن، و مردم در آن دو دسته اند: یکى آن که خود را فروخت و به تباهى کشاند، و دیگرى آن که خود را خرید و آزاد کرد.

الدُّنْیَا دَارُ مَمَرٍّ إلى دَارِ مَقَرٍّ، وَالنَّاسُ فِیهَا رَجُلاَنِ: رَجُلٌ بَاعَ نَفْسَهُ فَأَوْبَقَهَا وَرَجُلٌ ابْتَاعَ نَفْسَهُفَأَعْتَقَهَا.

دوست، دوست نیست مگر آن که حقوق برادرش را در سه جایگاه نگهبان باشد: در روزگار گرفتارى، آن هنگام که حضور ندارد، و پس از مرگ.

لاَ یَكُونُ الصَّدِیقُ صَدِیقاً حَتَّى یَحْفَظَ أَخَاهُ فِی ثَلاَثٍ: فِی نَكْبَتِهِ، وَغَیْبَتِهِ، وَوَفَاتِهِ.

کسى را که چهار چیز دادند، از چهار چیز محروم نباشد، با دعا از اجابت کردن، با توبه از پذیرفته شدند، با استغفار از آمرزش گناه، با شکرگزارى از فزونى نعمت‏ها. مى‏گویم: (و این حقیقت مورد تصدیق کتاب الهى است که در مورد دعا گفته است: «مرا بخوانید تا خواسته هاى شما را بپردازم». (قرآن کریم، سوره مؤمن، آیه 60) در مورد استغفار گفته است: «هر آن که به بدى دست یابد یا بر خود ستم روا دارد و از آن پس به درگاه خدا استغفار کند، خداى را آمرزش‏گر و مهربان یابد». (قرآن کریم، سوره نساء، آیه 110) در مورد سپاس فرموده است: «بى شک اگر سپاس گزارید، بر نعمت می افزایم». (قرآن کریم، سوره ابراهیم، آیه 7) و در مورد توبه فرموده است: («تنها توبه را خداوند از کسانى مى‏پذیرد که از سر نادانى به کار زشتى دست مى‏یابند و تا دیر نشده است باز مى‏گردند، تنها چنین کسانند که خداوند در موردشان تجدید نظر می کند، که خدا دانا و حکیم است». (قرآن کریم، سوره نساء، آیه 17)

مَنْ أُعْطِیَ أَرْبعاً لَمْ یُحْرَمْ أَرْبَعاً: مَنْ أُعْطِیَ الدُّعَاءَ لَمْ یُحْرَمِ الاِِْجَابَةَ، وَمَنْ أُعْطِیَ التَّوْبَةَ لَمْ یُحْرَمِ الْقَبُولَ، وَمَنْ أُعْطِیَ الاِِْسْتِغْفَارَ لَمْ یُحْرَمِ الْمَغْفِرَةَ، وَمَنْ أُعْطِیَ الشُّكْرَ لَمْ یُحْرَمِ الزِّیَادَةَ. وتصدیقُ ذَلكَ فی كتَابِ اللهِ، قَالَ اللهُ عزوجل فی الدّعَاء: ، وقال فی الاستغفار: ، وقال فی الشكر: ، وقال فی التوبة