"کاظمین"
یکی از شهرهاي زيارتي و مهم عراق كاظمين است كه در مجاورت شهر بغداد ، سمت غرب رودخانه دجله ، قرار دارد و از لحاظ اداري تابع شهر بغداد است و مناره هاي طلايي آن از داخل شهر بغداد نمايان است. از آن جا كه اين شهر در حدود يك كيلومتري رود دجله واقع است، آب و هواي نسبتاً معتدلي دارد و ميزان بارندگي آن در سال زياد است. گاهي نيز بادهاي تندي در اين منطقه مي وزد و سيلاب عظيمي راه مي افتد.
مراکز زيارتي كاظمين
مرقدامام موسی کاظم علیه السلام و بارگاه امام جواد علیه السلام
هنگام انتخاب بغداد به عنوان پایتخت در دوره خلافت منصور، در جوار این شهر باغ هایی وجود داشت که به شونیزیه معروف بود. منصور درسال ۱۴۵ ق این باغ را به عنوان مقبره خانوادگی خود انتخاب کرد و آن را (مقابر قریش) نامید. نخستین کسی که در این قبرستان دفن شد جعفر فرزند منصور عباسی بود که درسال ۱۵۰ ق از دنیا رفت. درسال ۱۷۹ق، امام موسی کاظم علیه السلام براساس دستور هارون، از مدینه به بغداد آمد و در آن شهر زندانی شد و سپس درسال ۱۸۳ ق به دستور خلیفه توسط زندان بانش، سندی بن شاهک، مسموم شد و به شهادت رسید. ایشان را درایشان را در همان مقابر قریش، مکانی که خود قبل از آن خریده بود، به خاک سپردند.
امام کاظم علیه السلام چهارمین فردی بود که در این مقبره دفن می شد.
قبل از ایشان جعفر و سپس عیسی نوفلی در آن مکان به خاک سپرده شده بودند و سومین نفر، خلیفه امین، فرزند هارون بود که مادرش، زبیده خاتون، بر قبر او بقعه ای بنا کرد. با نظر امام جواد علیه السلام و به دستور مأمون بر روی مرقد امام کاظم علیه السلام بقعه ای ساختند و از آن پس بیشتر دولت مردان در این قبرستان خاک شدند و هریک برای خود مقبره و بقعه ای اختصاص دادند.
امام جواد علیه السلام درسال ۲۲۰ ق به دستور معتصم عباسی و توسط ام الفضل ، دختر مأمون و برادر زاده معتصم، که عنوان همسری آن حضرت را داشت، مسموم و شهید شد. ایشان را نیز در جوار قبر جدشان، امام موسی بن جعفر علیه السلام ، دفن کردند.
بر قبر آن دو بزرگوار بقعه و عمارتی بنا کردند و آن را کاظمیه نامیدند. از آن پس مقابر قریش نام خود را به کاظمیه تغییر داد. در کنار این بقعه، مسجدی به نام مسجد باب التبن یا مسجد کاظمیه قرار داشت که شیعیان از داخل این مسجد قبر آن دو امام را زیارت می کردند و به همین سبب بقعه امامین به مشهد باب التین نیز معروف شد. آن هنگام برای مرقد آن دو امام گنبد و بنایی با چند حجره ساخته و خادمانی را برای اداره آن انتخاب کرده بودند.صحن كاظمين در زمره صحن هاي بزرگ عتبات است و به صحن نجف اشرف شباهت دارد و به لحاظ وسعت و مساحت بزرگ تر از آن است. طول صحن 370 و عرض آن 350 متر است و حرم مطهر در داخل اين صحن مستطيل شكل با طول 230 متر و عرض 150 متر قرار دارد.
در چهار سمت روضه و ضريح مبارك، چهار رواق قرار دارد كه تمامي آن ها از پايين تا نيمه از سنگ و بقيه تا سقف آينه كاري شده است. طول اين رواق ها از شمال به جنوب چهل متر می باشد.
رواق باب المراد : اين رواق به دستور ناصر الدين شاه قاجار آينه كاري شده و در قسمت شرقي قرار دارد. آن را رواق شرقي نيز مي گويند.
رواق باب القريش : اين رواق در جنوب ضريح قراردارد.
رواق شمالي : در شمال ضريح مطهر واقع است.
رواق غربي : اين رواق در برابر رواق شرقي است و به سبب دفن خواجه نصير طوسي در آن به رواق خواجه نصير نيز شهرت دارد.
همچنین این حرم از هفت درب تشکیل شده است که عبارتند از:
باب القريش
باب القبله
باب المراد
باب صاحب الزمان
باب فرهاديه
باب آئينه
باب مسجد صفوی
در داخل حرم مطهر و خارج آن قبر تعدادی از عالمان و اندیشمندان اسلامی و نیز رجال و دولت مردان سیاسی وجوددارد.
خواجه نصیر الدین طوسی :
در رواق باب القریش، رواق غربی، خواجه نصیر الدین محمد بن محمد بن حسن طوسی، ازعالمان، متکلمان وریاضی دانان مشهورشیعه، به خاک سپرده شده است.
ابوسبحه :
موسی بن ابراهیم اصغر بن موسی الکاظم ملقب به المرتضی، که به سبب ذکر و تسبیح گفتن زیاد او را ابوسبحه می گفتند، در بغداد از دنیا رفت و در مقابر قریش، در جوار پدر و جدش به خاک سپرده شد.
الامیر سید :
ابوالحسن علی بن المرتضی بن علی علوی حسنی، معروف به الامیر سید، از فقیهان حنفی و مدرس در جامع السلطان بود. او را در جوار امام موسی بن جعفر علیه السلام دفن کردند.
ابن قولویه :
ابو القاسم جعفر بن محمد بن قولویه قمی، از فقیهان و محدثان شیعی در عصر آل بویه است که در رواق شرقی حرم(پایین پا) به خاک سپرده شده است. ابن قولویه از سوی معز الدوله دیلمی دعوت شد تا از قم به کاظمین برود و به تأسیس حوزه علمیه آن بپردازد. شیخ مفید و ابو الفتح کراچکی از شاگردان او بودند و شیخ مفید را در کنار او به خاک سپردند.
عون و عبدالله :
قبر دو تن از فرزندان امام علی علیه السلام به نام عون و عبدالله در آن سوی باب البصره، سمت شرقی مقابر کاظمین، قرار دارد و دارای زیارت گاهی باشکوه است.
ابو یوسف :
قاضی ابو یوسف از فقیهان و عالمان مشهور اهل سنت است. او قاضی و فقیه عصر عباسی بود که داخل صحن خاک شده است.
قبور منسوب به سیّد رضی و سیّدمرتضی
سیّد رضی و سید مرتضی در بغداد و در منزل مسکونی خود دفن شدند و پس از آنجا به کربلا منتقل و در حرم مطهر به خاک سپرده شدند. امروزه این دو قبر منسوب به سیّد رضی و سیّد مرتضی که ظاهراً همان محل اولیه دفن آنان بوده دارای گنبد و بارگاهی است.
مسجدهاي شهر كاظمين
مسجد «بُراثا» از مساجد معروف و متبرکی است که بین بغداد و کاظمین، در مسیر زوار قرار گرفته و با همه شرافت و فضایلی که دارد، نسبت به آن توجه نمی شود و از فیض آن محرومند.
مسجد صفوي
مسجد ابویوسف