وَمَا مِن دَآبَّةٍ فِي الأَرْضِ إِلاَّ عَلَى اللّهِ رِزْقُهَا وَيَعْلَمُ مُسْتَقَرَّهَا وَمُسْتَوْدَعَهَا كُلٌّ فِي كِتَابٍ مُّبِينٍ

و هيچ جنبنده اى در زمين نيست مگر [اينكه] روزيش بر عهده خداست و [او] قرارگاه و محل مردنش را می داند همه [اينها] در كتابى روشن [ثبت] است

there is not a crawling (creature) on the earth whose provision is not by allah. he knows its resting place and its repository. all is in a clear book.

وَهُوَ الَّذِي خَلَق السَّمَاوَاتِ وَالأَرْضَ فِي سِتَّةِ أَيَّامٍ وَكَانَ عَرْشُهُ عَلَى الْمَاء لِيَبْلُوَكُمْ أَيُّكُمْ أَحْسَنُ عَمَلًا وَلَئِن قُلْتَ إِنَّكُم مَّبْعُوثُونَ مِن بَعْدِ الْمَوْتِ لَيَقُولَنَّ الَّذِينَ كَفَرُواْ إِنْ هَذَا إِلاَّ سِحْرٌ مُّبِينٌ

و اوست كسى كه آسمانها و زمين را در شش هنگام آفريد و عرش او بر آب بود تا شما را بيازمايد كه كدام يك نيكوكارتريد و اگر بگويى شما پس از مرگ برانگيخته خواهيد شد قطعا كسانى كه كافر شده اند خواهند گفت اين [ادعا] جز سحرى آشكار نيست

it is he who created the heavens and the earth in six days and his throne was upon the waters that he might try you, (and see) which of you excel in works. if you say: `after death you shall be raised up, ` the unbelievers will say: `this is nothing but clear sorcery. `

وَلَئِنْ أَخَّرْنَا عَنْهُمُ الْعَذَابَ إِلَى أُمَّةٍ مَّعْدُودَةٍ لَّيَقُولُنَّ مَا يَحْبِسُهُ أَلاَ يَوْمَ يَأْتِيهِمْ لَيْسَ مَصْرُوفًا عَنْهُمْ وَحَاقَ بِهِم مَّا كَانُواْ بِهِ يَسْتَهْزِئُونَ

و اگر عذاب را تا چندگاهى از آنان به تاخير افكنيم حتما خواهند گفت چه چيز آن را باز می دارد آگاه باش روزى كه [عذاب] به آنان برسد از ايشان بازگشتنى نيست و آنچه را كه مسخره می كردند آنان را فرو خواهد گرفت

and if we delay the punishment till an appointed time, they will ask: `what has detained it? ` indeed, the day will come to them, it will not be turned away from them, and that they mocked at will encompass them.

وَلَئِنْ أَذَقْنَا الإِنْسَانَ مِنَّا رَحْمَةً ثُمَّ نَزَعْنَاهَا مِنْهُ إِنَّهُ لَيَؤُوسٌ كَفُورٌ

و اگر از جانب خود رحمتى به انسان بچشانيم سپس آن را از وى سلب كنيم قطعا نوميد و ناسپاس خواهد بود

if we let a human taste our mercy and then withhold it from him, he becomes desperate and ungrateful.

وَلَئِنْ أَذَقْنَاهُ نَعْمَاء بَعْدَ ضَرَّاء مَسَّتْهُ لَيَقُولَنَّ ذَهَبَ السَّيِّئَاتُ عَنِّي إِنَّهُ لَفَرِحٌ فَخُورٌ

و اگر پس از محنتى كه به او رسيده نعمتى به او بچشانيم حتما خواهد گفت گرفتاريها از من دور شد بی گمان او شادمان و فخرفروش است

and if after adversity had come upon him, we let him taste prosperity, he says: `evil has left me! ` see, he is jubilant and boastful,

إِلاَّ الَّذِينَ صَبَرُواْ وَعَمِلُواْ الصَّالِحَاتِ أُوْلَئِكَ لَهُم مَّغْفِرَةٌ وَأَجْرٌ كَبِيرٌ

مگر كسانى كه شكيبايى ورزيده و كارهاى شايسته كرده اند [كه] براى آنان آمرزش و پاداشى بزرگ خواهد بود

except those who are patient and do good deeds, for them awaits forgiveness and a mighty wage.

فَلَعَلَّكَ تَارِكٌ بَعْضَ مَا يُوحَى إِلَيْكَ وَضَآئِقٌ بِهِ صَدْرُكَ أَن يَقُولُواْ لَوْلاَ أُنزِلَ عَلَيْهِ كَنزٌ أَوْ جَاء مَعَهُ مَلَكٌ إِنَّمَا أَنتَ نَذِيرٌ وَاللّهُ عَلَى كُلِّ شَيْءٍ وَكِيلٌ

و مبادا تو برخى از آنچه را كه به سويت وحى می شود ترك گويى و سينه ات بدان تنگ گردد كه می گويند چرا گنجى بر او فرو فرستاده نشده يا فرشته اى با او نيامده است تو فقط هشداردهنده اى و خدا بر هر چيزى نگهبان است

perhaps you are leaving part of what has been sent down to you, and your chest is straitened by it, because they say: `why has no treasure been sent down to him, or an angel come with him? ` you are only a warner, and allah is a guardian over everything.

أَمْ يَقُولُونَ افْتَرَاهُ قُلْ فَأْتُواْ بِعَشْرِ سُوَرٍ مِّثْلِهِ مُفْتَرَيَاتٍ وَادْعُواْ مَنِ اسْتَطَعْتُم مِّن دُونِ اللّهِ إِن كُنتُمْ صَادِقِينَ

يا می گويند اين [قرآن] را به دروغ ساخته است بگو اگر راست می گوييد ده سوره برساخته شده مانند آن بياوريد و غير از خدا هر كه را می توانيد فرا خوانيد

or do they say: `he has forged it? ` say (to them): `then produce ten forged chapters like it. call, if you are able, upon other than allah, if what you say is true. `

فَإِن لَّمْ يَسْتَجِيبُواْ لَكُمْ فَاعْلَمُواْ أَنَّمَا أُنزِلِ بِعِلْمِ اللّهِ وَأَن لاَّ إِلَهَ إِلاَّ هُوَ فَهَلْ أَنتُم مُّسْلِمُونَ

پس اگر شما را اجابت نكردند بدانيد كه آنچه نازل شده است به علم خداست و اينكه معبودى جز او نيست پس آيا شما گردن می نهيد

but if they do not answer you, know that it has been sent down with the knowledge of allah, and that there is no god except he. so, have you surrendered (become muslims)?

مَن كَانَ يُرِيدُ الْحَيَاةَ الدُّنْيَا وَزِينَتَهَا نُوَفِّ إِلَيْهِمْ أَعْمَالَهُمْ فِيهَا وَهُمْ فِيهَا لاَ يُبْخَسُونَ

كسانى كه زندگى دنيا و زيور آن را بخواهند [جزاى] كارهايشان را در آنجا به طور كامل به آنان می دهيم و به آنان در آنجا كم داده نخواهد شد

we shall pay those who desire the present life and its adornments in full for the work they have done therein, they shall not be defrauded;

أُوْلَئِكَ الَّذِينَ لَيْسَ لَهُمْ فِي الآخِرَةِ إِلاَّ النَّارُ وَحَبِطَ مَا صَنَعُواْ فِيهَا وَبَاطِلٌ مَّا كَانُواْ يَعْمَلُونَ

اينان كسانى هستند كه در آخرت جز آتش برايشان نخواهد بود و آنچه در آنجا كرده اند به هدر رفته و آنچه انجام می داده اند باطل گرديده است

those are they who in the everlasting life will have only the fire. there, their deeds will have failed and their works will be void.

أَفَمَن كَانَ عَلَى بَيِّنَةٍ مِّن رَّبِّهِ وَيَتْلُوهُ شَاهِدٌ مِّنْهُ وَمِن قَبْلِهِ كِتَابُ مُوسَى إَمَامًا وَرَحْمَةً أُوْلَئِكَ يُؤْمِنُونَ بِهِ وَمَن يَكْفُرْ بِهِ مِنَ الأَحْزَابِ فَالنَّارُ مَوْعِدُهُ فَلاَ تَكُ فِي مِرْيَةٍ مِّنْهُ إِنَّهُ الْحَقُّ مِن رَّبِّكَ وَلَكِنَّ أَكْثَرَ النَّاسِ لاَ يُؤْمِنُونَ

آيا كسى كه از جانب پروردگارش بر حجتى روشن است و شاهدى از [خويشان] او پيرو آن است و پيش از وى [نيز] كتاب موسى راهبر و مايه رحمت بوده است [دروغ می بافد] آنان [كه در جستجوى حقيقت اند] به آن می گروند و هر كس از گروه هاى [مخالف] به آن كفر ورزد آتش وعده گاه اوست پس در آن ترديد مكن كه آن حق است [و] از جانب پروردگارت [آمده است] ولى بيشتر مردم باور نمی كنند

then what of he who stands upon a clear proof from his lord, recited by a witness from him and before him is the book of moses for a guide and a mercy? those believe in it. but as for those partisans who disbelieve in it, their promised land shall be the fire. therefore do not doubt it. it is the truth from your lord, yet most people do not believe.

وَمَنْ أَظْلَمُ مِمَّنِ افْتَرَى عَلَى اللّهِ كَذِبًا أُوْلَئِكَ يُعْرَضُونَ عَلَى رَبِّهِمْ وَيَقُولُ الأَشْهَادُ هَؤُلاء الَّذِينَ كَذَبُواْ عَلَى رَبِّهِمْ أَلاَ لَعْنَةُ اللّهِ عَلَى الظَّالِمِينَ

و چه كسى ستمكارتر از آن كس است كه بر خدا دروغ بندد آنان بر پروردگارشان دروغ عرضه می شوند و گواهان خواهند گفت اينان بودند كه بر پروردگارشان دروغ بستند هان لعنت خدا بر ستمگران باد

and who is greater in evil than he who forges a lie against allah? those, they shall be brought before their lord, and witnesses will say: `those are they who lied against their lord. ` indeed, the curse of allah shall fall upon the evildoers,

الَّذِينَ يَصُدُّونَ عَن سَبِيلِ اللّهِ وَيَبْغُونَهَا عِوَجًا وَهُم بِالآخِرَةِ هُمْ كَافِرُونَ

همانان كه [مردم را] از راه خدا باز می دارند و آن را كج می شمارند و خود آخرت را باور ندارند

who bar others from the path of allah and seek to make it crooked, they disbelieve in the everlasting life.

أُولَئِكَ لَمْ يَكُونُواْ مُعْجِزِينَ فِي الأَرْضِ وَمَا كَانَ لَهُم مِّن دُونِ اللّهِ مِنْ أَوْلِيَاء يُضَاعَفُ لَهُمُ الْعَذَابُ مَا كَانُواْ يَسْتَطِيعُونَ السَّمْعَ وَمَا كَانُواْ يُبْصِرُونَ

آنان در زمين درمانده كنندگان [خدا] نيستند و جز خدا دوستانى براى آنان نيست عذاب براى آنان دو چندان می شود آنان توان شنيدن [حق را] نداشتند و [حق را] نمی ديدند

they are unable to frustrate him on the earth; there is none to protect them, except allah. those, their punishment shall be doubled; they could neither hear nor see.

أُوْلَئِكَ الَّذِينَ خَسِرُواْ أَنفُسَهُمْ وَضَلَّ عَنْهُم مَّا كَانُواْ يَفْتَرُونَ

اينانند كه به خويشتن زيان زده و آنچه را به دروغ برساخته بودند از دست داده اند

those are they that have lost their souls, and that which they forged has left them;

لاَ جَرَمَ أَنَّهُمْ فِي الآخِرَةِ هُمُ الأَخْسَرُونَ

شك نيست كه آنان در آخرت زيانكارترند

without doubt they will be the greatest losers in the everlasting life.

إِنَّ الَّذِينَ آمَنُواْ وَعَمِلُواْ الصَّالِحَاتِ وَأَخْبَتُواْ إِلَى رَبِّهِمْ أُوْلَئِكَ أَصْحَابُ الجَنَّةِ هُمْ فِيهَا خَالِدُونَ

بی گمان كسانى كه ايمان آورده و كارهاى شايسته كرده و [با فروتنى] به سوى پروردگارشان آرام يافتند آنان اهل بهشتند و در آن جاودانه خواهند بود

whereas those who believe and do good deeds and humble themselves before their lord, they are the companions of paradise, and there they shall live for ever.

مَثَلُ الْفَرِيقَيْنِ كَالأَعْمَى وَالأَصَمِّ وَالْبَصِيرِ وَالسَّمِيعِ هَلْ يَسْتَوِيَانِ مَثَلًا أَفَلاَ تَذَكَّرُونَ

مثل اين دو گروه چون نابينا و كر [در مقايسه] با بينا و شنواست آيا در مثل يكسانند پس آيا پند نمی گيريد

the likeness of the two parties is as one who is blind and deaf, and one that sees and hears, are they equally alike, will you not remember?

وَلَقَدْ أَرْسَلْنَا نُوحًا إِلَى قَوْمِهِ إِنِّي لَكُمْ نَذِيرٌ مُّبِينٌ

و به راستى نوح را به سوى قومش فرستاديم [گفت] من براى شما هشداردهنده اى آشكارم

we sent noah to his nation. (he said:) `i am a warner for you, and a bearer of glad tidings.

أَن لاَّ تَعْبُدُواْ إِلاَّ اللّهَ إِنِّيَ أَخَافُ عَلَيْكُمْ عَذَابَ يَوْمٍ أَلِيمٍ

كه جز خدا را نپرستيد زيرا من از عذاب روزى سهمگين بر شما بيمناكم

worship none except allah. i fear for you the punishment of a painful day. `

فَقَالَ الْمَلأُ الَّذِينَ كَفَرُواْ مِن قِوْمِهِ مَا نَرَاكَ إِلاَّ بَشَرًا مِّثْلَنَا وَمَا نَرَاكَ اتَّبَعَكَ إِلاَّ الَّذِينَ هُمْ أَرَاذِلُنَا بَادِيَ الرَّأْيِ وَمَا نَرَى لَكُمْ عَلَيْنَا مِن فَضْلٍ بَلْ نَظُنُّكُمْ كَاذِبِينَ

پس سران قومش كه كافر بودند گفتند ما تو را جز بشرى مثل خود نمی بينيم و جز [جماعتى از] فرومايگان ما آن هم نسنجيده نمی بينيم كسى تو را پيروى كرده باشد و شما را بر ما امتيازى نيست بلكه شما را دروغگو می دانيم

the unbelieving council of his nation said: `we do not see you other than a human like ourselves. we see your followers are none but the lowliest amongst us, and their opinion is not to be considered. we do not see you superior to us, rather, we consider you liars. `

قَالَ يَا قَوْمِ أَرَأَيْتُمْ إِن كُنتُ عَلَى بَيِّنَةٍ مِّن رَّبِّيَ وَآتَانِي رَحْمَةً مِّنْ عِندِهِ فَعُمِّيَتْ عَلَيْكُمْ أَنُلْزِمُكُمُوهَا وَأَنتُمْ لَهَا كَارِهُونَ

گفت اى قوم من به من بگوييد اگر از طرف پروردگارم حجتى روشن داشته باشم و مرا از نزد خود رحمتى بخشيده باشد كه بر شما پوشيده است آيا ما [بايد] شما را در حالى كه بدان اكراه داريد به آن وادار كنيم

he said: `what do you think my nation! if i have a clear proof from my lord and he has given me mercy from him, though it is hidden from you, can we compel you to accept it when you hate it?

وَيَا قَوْمِ لا أَسْأَلُكُمْ عَلَيْهِ مَالًا إِنْ أَجْرِيَ إِلاَّ عَلَى اللّهِ وَمَآ أَنَاْ بِطَارِدِ الَّذِينَ آمَنُواْ إِنَّهُم مُّلاَقُو رَبِّهِمْ وَلَكِنِّيَ أَرَاكُمْ قَوْمًا تَجْهَلُونَ

و اى قوم من بر اين [رسالت] مالى از شما درخواست نمی كنم مزد من جز بر عهده خدا نيست و كسانى را كه ايمان آورده اند طرد نمی كنم قطعا آنان پروردگارشان را ديدار خواهند كرد ولى شما را قومى می بينم كه نادانى می كنيد

my nation, for this i do not ask you for your wealth for my wage is only with allah. nor will i drive away the believers, for they will surely meet their lord. but, i can see that you are ignorant.

وَيَا قَوْمِ مَن يَنصُرُنِي مِنَ اللّهِ إِن طَرَدتُّهُمْ أَفَلاَ تَذَكَّرُونَ

و اى قوم من اگر آنان را برانم چه كسى مرا در برابر خدا يارى خواهد كرد آيا عبرت نمی گيريد

were i to drive you away my nation, who would help me from allah? will you not remember?

وَلاَ أَقُولُ لَكُمْ عِندِي خَزَآئِنُ اللّهِ وَلاَ أَعْلَمُ الْغَيْبَ وَلاَ أَقُولُ إِنِّي مَلَكٌ وَلاَ أَقُولُ لِلَّذِينَ تَزْدَرِي أَعْيُنُكُمْ لَن يُؤْتِيَهُمُ اللّهُ خَيْرًا اللّهُ أَعْلَمُ بِمَا فِي أَنفُسِهِمْ إِنِّي إِذًا لَّمِنَ الظَّالِمِينَ

و به شما نمی گويم كه گنجينه هاى خدا پيش من است و غيب نمی دانم و نمی گويم كه من فرشته ام و در باره كسانى كه ديدگان شما به خوارى در آنان می نگرد نمی گويم خدا هرگز خيرشان نمی دهد خدا به آنچه در دل آنان است آگاه تر است [اگر جز اين بگويم] من در آن صورت از ستمكاران خواهم بود

i do not say to you that i possess the treasuries of allah, and i do not know the unseen. i do not say i am an angel, nor do i say to those whom you despise, allah will not give them any good. allah knows best what is in their hearts. indeed, if this were so then i would be amongst the harmdoers. `

قَالُواْ يَا نُوحُ قَدْ جَادَلْتَنَا فَأَكْثَرْتَ جِدَالَنَا فَأْتَنِا بِمَا تَعِدُنَا إِن كُنتَ مِنَ الصَّادِقِينَ

گفتند اى نوح واقعا با ما جدال كردى و بسيار [هم] جدال كردى پس اگر از راستگويانى آنچه را [از عذاب خدا] به ما وعده می دهى براى ما بياور

they said: `o noah, you have disputed, and disputed too much, with us. bring (down) upon us that which you promised us, if what you say is true! `

قَالَ إِنَّمَا يَأْتِيكُم بِهِ اللّهُ إِن شَاء وَمَا أَنتُم بِمُعْجِزِينَ

گفت تنها خداست كه اگر بخواهد آن را براى شما می آورد و شما عاجز كننده [او] نخواهيد بود

he replied: `allah will bring it (down) upon you if he will; you will never frustrate him.

وَلاَ يَنفَعُكُمْ نُصْحِي إِنْ أَرَدتُّ أَنْ أَنصَحَ لَكُمْ إِن كَانَ اللّهُ يُرِيدُ أَن يُغْوِيَكُمْ هُوَ رَبُّكُمْ وَإِلَيْهِ تُرْجَعُونَ

و اگر بخواهم شما را اندرز دهم در صورتى كه خدا بخواهد شما را بيراه گذارد اندرز من شما را سودى نمی بخشد او پروردگار شماست و به سوى او باز گردانيده می شويد

nor will my sincere counsel benefit you if i sincerely desire to counsel you if allah desires to lead you astray. he is your lord, and to him you shall return. `

أَمْ يَقُولُونَ افْتَرَاهُ قُلْ إِنِ افْتَرَيْتُهُ فَعَلَيَّ إِجْرَامِي وَأَنَاْ بَرِيءٌ مِّمَّا تُجْرَمُونَ

يا [در باره قرآن] می گويند آن را بربافته است بگو اگر آن را به دروغ سر هم كرده ام گناه من بر عهده خود من است و[لى] من از جرمى كه به من نسبت می دهيد بركنارم

or do they say: `he has fabricated it (himself)? ` say: `if i had fabricated it, then the sin rests upon me. i reject the sins you do. `

وَأُوحِيَ إِلَى نُوحٍ أَنَّهُ لَن يُؤْمِنَ مِن قَوْمِكَ إِلاَّ مَن قَدْ آمَنَ فَلاَ تَبْتَئِسْ بِمَا كَانُواْ يَفْعَلُونَ

و به نوح وحى شد كه از قوم تو جز كسانى كه [تاكنون] ايمان آورده اند هرگز [كسى] ايمان نخواهد آورد پس از آنچه می كردند غمگين مباش

and it was revealed to noah: `none of your nation will believe except whosoever has already believed. do not distress yourself with what they may do.

وَاصْنَعِ الْفُلْكَ بِأَعْيُنِنَا وَوَحْيِنَا وَلاَ تُخَاطِبْنِي فِي الَّذِينَ ظَلَمُواْ إِنَّهُم مُّغْرَقُونَ

و زير نظر ما و [به] وحى ما كشتى را بساز و در باره كسانى كه ستم كرده اند با من سخن مگوى چرا كه آنان غرق شدنی اند

build the ark with our seeing (and protection), and as we reveal. do not speak to me concerning the evildoers; they shall be drowned. `

وَيَصْنَعُ الْفُلْكَ وَكُلَّمَا مَرَّ عَلَيْهِ مَلأٌ مِّن قَوْمِهِ سَخِرُواْ مِنْهُ قَالَ إِن تَسْخَرُواْ مِنَّا فَإِنَّا نَسْخَرُ مِنكُمْ كَمَا تَسْخَرُونَ

و [نوح] كشتى را می ساخت و هر بار كه اشرافى از قومش بر او می گذشتند او را مسخره می كردند می گفت اگر ما را مسخره می كنيد ما [نيز] شما را همان گونه كه مسخره می كنيد مسخره خواهيم كرد

whenever an assembly of his nation passed by him as he was building the ark, they mocked him. whereupon he said: `if you mock us, we shall indeed mock you, just as you mock.

فَسَوْفَ تَعْلَمُونَ مَن يَأْتِيهِ عَذَابٌ يُخْزِيهِ وَيَحِلُّ عَلَيْهِ عَذَابٌ مُّقِيمٌ

به زودى خواهيد دانست چه كسى را عذابى خواركننده درمی رسد و بر او عذابى پايدار فرود می آيد

you shall know to whom a degrading punishment will come, and upon whom an everlasting punishment will fall. `

حَتَّى إِذَا جَاء أَمْرُنَا وَفَارَ التَّنُّورُ قُلْنَا احْمِلْ فِيهَا مِن كُلٍّ زَوْجَيْنِ اثْنَيْنِ وَأَهْلَكَ إِلاَّ مَن سَبَقَ عَلَيْهِ الْقَوْلُ وَمَنْ آمَنَ وَمَا آمَنَ مَعَهُ إِلاَّ قَلِيلٌ

تا آنگاه كه فرمان ما دررسيد و تنور فوران كرد فرموديم در آن [كشتى] از هر حيوانى يك جفت با كسانت مگر كسى كه قبلا در باره او سخن رفته است و كسانى كه ايمان آورده اند حمل كن و با او جز [عده] اندكى ايمان نياورده بودند

and when our command came and the oven gushed (forth with water), we said (to noah): `take on board (the ark) a pair from every species and your family, except he of whom the word has already been spoken, and those who believe. and none except a few believed with him.

وَقَالَ ارْكَبُواْ فِيهَا بِسْمِ اللّهِ مَجْرَاهَا وَمُرْسَاهَا إِنَّ رَبِّي لَغَفُورٌ رَّحِيمٌ

و [نوح] گفت در آن سوار شويد به نام خداست روان شدنش و لنگرانداختنش بى گمان پروردگار من آمرزنده مهربان است

he (noah) said: `embark. in the name of allah will be its course and berthing. indeed, my lord is forgiving, the most merciful. `

وَهِيَ تَجْرِي بِهِمْ فِي مَوْجٍ كَالْجِبَالِ وَنَادَى نُوحٌ ابْنَهُ وَكَانَ فِي مَعْزِلٍ يَا بُنَيَّ ارْكَب مَّعَنَا وَلاَ تَكُن مَّعَ الْكَافِرِينَ

و آن [كشتى] ايشان را در ميان موجى كوه آسا می برد و نوح پسرش را كه در كنارى بود بانگ درداد اى پسرك من با ما سوار شو و با كافران مباش

and so it (the ark) ran with them amidst the mountainous waves, and noah cried out to his son, who was standing apart, `embark with us, my son, do not be with the unbelievers! `

قَالَ سَآوِي إِلَى جَبَلٍ يَعْصِمُنِي مِنَ الْمَاء قَالَ لاَ عَاصِمَ الْيَوْمَ مِنْ أَمْرِ اللّهِ إِلاَّ مَن رَّحِمَ وَحَالَ بَيْنَهُمَا الْمَوْجُ فَكَانَ مِنَ الْمُغْرَقِينَ

گفت به زودى به كوهى پناه می جويم كه مرا از آب در امان نگاه می دارد گفت امروز در برابر فرمان خدا هيچ نگاهدارنده اى نيست مگر كسى كه [خدا بر او] رحم كند و موج ميان آن دو حايل شد و [پسر] از غرق شدگان گرديد

but he replied: `i shall seek refuge on a mountain, which will protect me from the water. ` he (noah) said: `today, there is no defender from the command of allah, except those to whom he has mercy. ` and the waves came between them, and he was drowned.

وَقِيلَ يَا أَرْضُ ابْلَعِي مَاءكِ وَيَا سَمَاء أَقْلِعِي وَغِيضَ الْمَاء وَقُضِيَ الأَمْرُ وَاسْتَوَتْ عَلَى الْجُودِيِّ وَقِيلَ بُعْدًا لِّلْقَوْمِ الظَّالِمِينَ

و گفته شد اى زمين آب خود را فرو بر و اى آسمان [از باران] خوددارى كن و آب فرو كاست و فرمان گزارده شده و [كشتى] بر جودى قرار گرفت و گفته شد مرگ بر قوم ستمكار

and it was said: `earth, swallow up your waters. heaven, cease! ` the water subsided and the matter was accomplished. and the ark came to rest upon (the mountain of) aljudi, and it was said: `be gone, evildoing nation! `

وَنَادَى نُوحٌ رَّبَّهُ فَقَالَ رَبِّ إِنَّ ابُنِي مِنْ أَهْلِي وَإِنَّ وَعْدَكَ الْحَقُّ وَأَنتَ أَحْكَمُ الْحَاكِمِينَ

و نوح پروردگار خود را آواز داد و گفت پروردگارا پسرم از كسان من است و قطعا وعده تو راست است و تو بهترين داورانى

noah called out to his lord, saying: `o lord, my son was of my family, and your promise is surely the truth. you are the most just of judges. `

قَالَ يَا نُوحُ إِنَّهُ لَيْسَ مِنْ أَهْلِكَ إِنَّهُ عَمَلٌ غَيْرُ صَالِحٍ فَلاَ تَسْأَلْنِ مَا لَيْسَ لَكَ بِهِ عِلْمٌ إِنِّي أَعِظُكَ أَن تَكُونَ مِنَ الْجَاهِلِينَ

فرمود اى نوح او در حقيقت از كسان تو نيست او [داراى] كردارى ناشايسته است پس چيزى را كه بدان علم ندارى از من مخواه من به تو اندرز می دهم كه مبادا از نادانان باشى

he said: `noah, he is not of your family. it is not a good deed. do not ask me about things of which you have no knowledge. i reproach you lest you become among the ignorant. `

قَالَ رَبِّ إِنِّي أَعُوذُ بِكَ أَنْ أَسْأَلَكَ مَا لَيْسَ لِي بِهِ عِلْمٌ وَإِلاَّ تَغْفِرْ لِي وَتَرْحَمْنِي أَكُن مِّنَ الْخَاسِرِينَ

گفت پروردگارا من به تو پناه می برم كه از تو چيزى بخواهم كه بدان علم ندارم و اگر مرا نيامرزى و به من رحم نكنى از زيانكاران باشم

he said: `my lord, i seek refuge with you from asking you of that which i have no knowledge. if you do not forgive me and have mercy on me, i shall be among the losers. `

قِيلَ يَا نُوحُ اهْبِطْ بِسَلاَمٍ مِّنَّا وَبَركَاتٍ عَلَيْكَ وَعَلَى أُمَمٍ مِّمَّن مَّعَكَ وَأُمَمٌ سَنُمَتِّعُهُمْ ثُمَّ يَمَسُّهُم مِّنَّا عَذَابٌ أَلِيمٌ

گفته شد اى نوح با درودى از ما و بركتهايى بر تو و بر گروههايى كه با تواند فرود آى و گروههايى هستند كه به زودى برخوردارشان می كنيم سپس از جانب ما عذابى دردناك به آنان می رسد

it was said: `o noah, descend with peace from us and blessings on you and on the nations of those with you; and nations we shall give them enjoyment, and then from us they shall be visited with a painful punishment. `

تِلْكَ مِنْ أَنبَاء الْغَيْبِ نُوحِيهَا إِلَيْكَ مَا كُنتَ تَعْلَمُهَا أَنتَ وَلاَ قَوْمُكَ مِن قَبْلِ هَذَا فَاصْبِرْ إِنَّ الْعَاقِبَةَ لِلْمُتَّقِينَ

اين از خبرهاى غيب است كه آن را به تو وحى می كنيم پيش از اين نه تو آن را می دانستى و نه قوم تو پس شكيبا باش كه فرجام [نيك] از آن تقواپيشگان است

that is from the news of the unseen which we reveal to you; neither you nor your nation knew this before now. have patience; the outcome is for the cautious.

وَإِلَى عَادٍ أَخَاهُمْ هُودًا قَالَ يَا قَوْمِ اعْبُدُواْ اللّهَ مَا لَكُم مِّنْ إِلَهٍ غَيْرُهُ إِنْ أَنتُمْ إِلاَّ مُفْتَرُونَ

و به سوى [قوم] عاد برادرشان هود را [فرستاديم هود] گفت اى قوم من خدا را بپرستيد جز او هيچ معبودى براى شما نيست شما فقط دروغ پردازيد

to aad (we sent) their brother hood. he said: `my nation, worship allah; you have no god except he. you are only forgers.

يَا قَوْمِ لا أَسْأَلُكُمْ عَلَيْهِ أَجْرًا إِنْ أَجْرِيَ إِلاَّ عَلَى الَّذِي فَطَرَنِي أَفَلاَ تَعْقِلُونَ

اى قوم من براى اين [رسالت] پاداشى از شما درخواست نمی كنم پاداش من جز بر عهده كسى كه مرا آفريده است نيست پس آيا نمی انديشيد

my nation, for this i ask of you no wage. my wage is only with he who created me. will you not understand?

وَيَا قَوْمِ اسْتَغْفِرُواْ رَبَّكُمْ ثُمَّ تُوبُواْ إِلَيْهِ يُرْسِلِ السَّمَاء عَلَيْكُم مِّدْرَارًا وَيَزِدْكُمْ قُوَّةً إِلَى قُوَّتِكُمْ وَلاَ تَتَوَلَّوْاْ مُجْرِمِينَ

و اى قوم من از پروردگارتان آمرزش بخواهيد سپس به درگاه او توبه كنيد [تا] از آسمان بر شما بارش فراوان فرستد و نيرويى بر نيروى شما بيفزايد و تبهكارانه روى بر مگردانيد

my nation, ask your lord to forgive you and turn to him in repentance. from the sky he will loose an abundance (of rain) upon you; he will add strength to your strength. do not turn away as sinners. `

قَالُواْ يَا هُودُ مَا جِئْتَنَا بِبَيِّنَةٍ وَمَا نَحْنُ بِتَارِكِي آلِهَتِنَا عَن قَوْلِكَ وَمَا نَحْنُ لَكَ بِمُؤْمِنِينَ

گفتند اى هود براى ما دليل روشنى نياوردى و ما براى سخن تو دست از خدايان خود برنمی داريم و تو را باور نداريم

they replied: `hood, you have not brought us a clear sign. we will not forsake our gods because of what you say. we do not believe you.

إِن نَّقُولُ إِلاَّ اعْتَرَاكَ بَعْضُ آلِهَتِنَا بِسُوَءٍ قَالَ إِنِّي أُشْهِدُ اللّهِ وَاشْهَدُواْ أَنِّي بَرِيءٌ مِّمَّا تُشْرِكُونَ

[چيزى] جز اين نمی گوييم كه بعضى از خدايان ما به تو آسيبى رسانده اند گفت من خدا را گواه می گيرم و شاهد باشيد كه من از آنچه جز او شريك وى می گيريد بيزارم

we say nothing except our gods have afflicted you with some kind of evil. ` he said: `i call allah to witness, and you to bear witness, that i reject what you associate,

مِن دُونِهِ فَكِيدُونِي جَمِيعًا ثُمَّ لاَ تُنظِرُونِ

پس همه شما در كار من نيرنگ كنيد و مرا مهلت مدهيد

other than him, so all of you, scheme against me, then you shall give me no respite.

إِنِّي تَوَكَّلْتُ عَلَى اللّهِ رَبِّي وَرَبِّكُم مَّا مِن دَآبَّةٍ إِلاَّ هُوَ آخِذٌ بِنَاصِيَتِهَا إِنَّ رَبِّي عَلَى صِرَاطٍ مُّسْتَقِيمٍ

در حقيقت من بر خدا پروردگار خودم و پروردگار شما توكل كردم هيچ جنبنده اى نيست مگر اينكه او مهار هستی اش را در دست دارد به راستى پروردگار من بر راه راست است

in truth, i have put my trust in allah, (who is) my lord and your lord. there is no crawling creature that he does not take by the forelock. indeed, my lord is on a straight path.

فَإِن تَوَلَّوْاْ فَقَدْ أَبْلَغْتُكُم مَّا أُرْسِلْتُ بِهِ إِلَيْكُمْ وَيَسْتَخْلِفُ رَبِّي قَوْمًا غَيْرَكُمْ وَلاَ تَضُرُّونَهُ شَيْئًا إِنَّ رَبِّي عَلَىَ كُلِّ شَيْءٍ حَفِيظٌ

پس اگر روى بگردانيد به يقين آنچه را كه به منظور آن به سوى شما فرستاده شده بودم به شما رسانيدم و پروردگارم قومى جز شما را جانشين [شما] خواهد كرد و به او هيچ زيانى نمی رسانيد در حقيقت پروردگارم بر هر چيزى نگاهبان است

if you turn away, i have delivered to you that with which i was sent, and my lord will cause people other than you to be your successors. you cannot harm him a thing. my lord is the guardian over every thing. `

وَلَمَّا جَاء أَمْرُنَا نَجَّيْنَا هُودًا وَالَّذِينَ آمَنُواْ مَعَهُ بِرَحْمَةٍ مِّنَّا وَنَجَّيْنَاهُم مِّنْ عَذَابٍ غَلِيظٍ

و چون فرمان ما دررسيد هود و كسانى را كه با او گرويده بودند به رحمتى از جانب خود نجات بخشيديم و آنان را از عذابى سخت رهانيديم

and when our command came, we saved hood, together with those who believed with him through our mercy, and saved them from a harsh punishment.

وَتِلْكَ عَادٌ جَحَدُواْ بِآيَاتِ رَبِّهِمْ وَعَصَوْاْ رُسُلَهُ وَاتَّبَعُواْ أَمْرَ كُلِّ جَبَّارٍ عَنِيدٍ

و اين [قوم] عاد بود كه آيات پروردگارشان را انكار كردند و فرستادگانش را نافرمانى نمودند و به دنبال فرمان هر زورگوى ستيزه جوى رفتند

such was aad. they disbelieved the verses of their lord, rebelled against his messengers, and did the bidding of every rebellious tyrant .

وَأُتْبِعُواْ فِي هَذِهِ الدُّنْيَا لَعْنَةً وَيَوْمَ الْقِيَامَةِ أَلا إِنَّ عَادًا كَفَرُواْ رَبَّهُمْ أَلاَ بُعْدًا لِّعَادٍ قَوْمِ هُودٍ

و [سرانجام] در اين دنيا و روز قيامت لعنت بدرقه [راه] آنان گرديد آگاه باشيد كه عاديان به پروردگارشان كفر ورزيدند هان مرگ بر عاديان قوم هود

they were overtaken by a curse in this world, and (they shall be cursed) on the day of resurrection. indeed, aad disbelieved in their lord. gone are aad, the nation of hood.

وَإِلَى ثَمُودَ أَخَاهُمْ صَالِحًا قَالَ يَا قَوْمِ اعْبُدُواْ اللّهَ مَا لَكُم مِّنْ إِلَهٍ غَيْرُهُ هُوَ أَنشَأَكُم مِّنَ الأَرْضِ وَاسْتَعْمَرَكُمْ فِيهَا فَاسْتَغْفِرُوهُ ثُمَّ تُوبُواْ إِلَيْهِ إِنَّ رَبِّي قَرِيبٌ مُّجِيبٌ

و به سوى [قوم] ثمود برادرشان صالح را [فرستاديم] گفت اى قوم من خدا را بپرستيد براى شما هيچ معبودى جز او نيست او شما را از زمين پديد آورد و در آن شما را استقرار داد پس از او آمرزش بخواهيد آنگاه به درگاه او توبه كنيد كه پروردگارم نزديك [و] اجابت كننده است

and to thamood, (we sent) their brother salih. he said: `my nation, worship allah; you have no god except he. it is he who made you from the earth and let you live upon it. ask his forgiveness then repent to him. indeed, my lord is near and answers (prayers). `

قَالُواْ يَا صَالِحُ قَدْ كُنتَ فِينَا مَرْجُوًّا قَبْلَ هَذَا أَتَنْهَانَا أَن نَّعْبُدَ مَا يَعْبُدُ آبَاؤُنَا وَإِنَّنَا لَفِي شَكٍّ مِّمَّا تَدْعُونَا إِلَيْهِ مُرِيبٍ

گفتند اى صالح به راستى تو پيش از اين ميان ما مايه اميد بودى آيا ما را از پرستش آنچه پدرانمان می پرستيدند باز می دارى و بی گمان ما از آنچه تو ما را بدان می خوانى سخت دچار شكيم

they said: `salih, before this you were a source of hope to us. what, would you now forbid us to worship what our fathers worshipped? indeed, we are disquieted, and doubt that to which you invite. `

قَالَ يَا قَوْمِ أَرَأَيْتُمْ إِن كُنتُ عَلَى بَيِّنَةً مِّن رَّبِّي وَآتَانِي مِنْهُ رَحْمَةً فَمَن يَنصُرُنِي مِنَ اللّهِ إِنْ عَصَيْتُهُ فَمَا تَزِيدُونَنِي غَيْرَ تَخْسِيرٍ

گفت اى قوم من چه بينيد اگر [در اين دعوا] بر حجتى روشن از پروردگار خود باشم و از جانب خود رحمتى به من داده باشد پس اگر او را نافرمانى كنم چه كسى در برابر خدا مرا يارى می كند در نتيجه شما جز بر زيان من نمی افزاييد

he said: `my nation, think! if i have a clear proof from my lord and he has given me his mercy, who would help me against allah if i rebel against him? indeed, you would do nothing for me except increase my loss. `

وَيَا قَوْمِ هَذِهِ نَاقَةُ اللّهِ لَكُمْ آيَةً فَذَرُوهَا تَأْكُلْ فِي أَرْضِ اللّهِ وَلاَ تَمَسُّوهَا بِسُوءٍ فَيَأْخُذَكُمْ عَذَابٌ قَرِيبٌ

و اى قوم من اين ماده شتر خداست كه براى شما پديده اى شگرف است پس بگذاريد او در زمين خدا بخورد و آسيبش مرسانيد كه شما را عذابى زودرس فرو می گيرد

`my nation, this is the shecamel of allah, a sign for you. leave her to graze upon the earth of allah and do not touch her with evil lest you be seized by a punishment that is near. `

فَعَقَرُوهَا فَقَالَ تَمَتَّعُواْ فِي دَارِكُمْ ثَلاَثَةَ أَيَّامٍ ذَلِكَ وَعْدٌ غَيْرُ مَكْذُوبٍ

پس آن [ماده شتر] را پى كردند و [صالح] گفت سه روز در خانه هايتان برخوردار شويد اين وعده اى بی دروغ است

yet they hamstrung her. he (salih) said: `take your enjoyment in your homes for three days! this is a promise that cannot be belied! `

فَلَمَّا جَاء أَمْرُنَا نَجَّيْنَا صَالِحًا وَالَّذِينَ آمَنُواْ مَعَهُ بِرَحْمَةٍ مِّنَّا وَمِنْ خِزْيِ يَوْمِئِذٍ إِنَّ رَبَّكَ هُوَ الْقَوِيُّ الْعَزِيزُ

پس چون فرمان ما در رسيد صالح و كسانى را كه با او ايمان آورده بودند به رحمت خود رهانيديم و از رسوايى آن روز [نجات داديم] به يقين پروردگار تو همان نيرومند شكست ناپذير است

and when our command came, we saved salih together with those who believed with him through our mercy, and from the ignominy of that day. your lord is strong and mighty.

وَأَخَذَ الَّذِينَ ظَلَمُواْ الصَّيْحَةُ فَأَصْبَحُواْ فِي دِيَارِهِمْ جَاثِمِينَ

و كسانى را كه ستم ورزيده بودند آن بانگ [مرگبار] فرا گرفت و در خانه هايشان از پا درآمدند

and the harmdoers were seized by the shout (of the angel), and in the morning, they were found crouched in their dwellings, dead,

كَأَن لَّمْ يَغْنَوْاْ فِيهَا أَلاَ إِنَّ ثَمُودَ كَفرُواْ رَبَّهُمْ أَلاَ بُعْدًا لِّثَمُودَ

گويا هرگز در آن [خانه ها] نبوده اند آگاه باشيد كه ثموديان به پروردگارشان كفر ورزيدند هان مرگ بر ثمود

as though they had never lived there. indeed, thamood disbelieved in their lord. so, begone thamood.

وَلَقَدْ جَاءتْ رُسُلُنَا إِبْرَاهِيمَ بِالْبُشْرَى قَالُواْ سَلاَمًا قَالَ سَلاَمٌ فَمَا لَبِثَ أَن جَاء بِعِجْلٍ حَنِيذٍ

و به راستى فرستادگان ما براى ابراهيم مژده آوردند سلام گفتند پاسخ داد سلام و ديرى نپاييد كه گوساله اى بريان آورد

our messengers came to abraham with glad tidings. they said: `peace! ` he replied `peace! ` and in a while brought them a roasted calf.

فَلَمَّا رَأَى أَيْدِيَهُمْ لاَ تَصِلُ إِلَيْهِ نَكِرَهُمْ وَأَوْجَسَ مِنْهُمْ خِيفَةً قَالُواْ لاَ تَخَفْ إِنَّا أُرْسِلْنَا إِلَى قَوْمِ لُوطٍ

و چون ديد دستهايشان به غذا دراز نمی شود آنان را ناشناس يافت و از ايشان ترسى بر دل گرفت گفتند مترس ما به سوى قوم لوط فرستاده شده ايم

but when he saw that their hands did not reach towards it, he was wary and became fearful of them, but they said: `do not be afraid. we are sent to the nation of lot. `

وَامْرَأَتُهُ قَآئِمَةٌ فَضَحِكَتْ فَبَشَّرْنَاهَا بِإِسْحَاقَ وَمِن وَرَاء إِسْحَاقَ يَعْقُوبَ

و زن او ايستاده بود خنديد پس وى را به اسحاق و از پى اسحاق به يعقوب مژده داديم

his wife (sarah), who was standing nearby, laughed. thereupon, we gave her the good news of isaac, and after isaac of jacob.

قَالَتْ يَا وَيْلَتَى أَأَلِدُ وَأَنَاْ عَجُوزٌ وَهَذَا بَعْلِي شَيْخًا إِنَّ هَذَا لَشَيْءٌ عَجِيبٌ

[همسر ابراهيم] گفت اى واى بر من آيا فرزند آورم با آنكه من پيرزنم و اين شوهرم پيرمرد است واقعا اين چيز بسيار عجيبى است

she replied: `alas for me! shall i bear (a child) when i am old woman and my husband is advanced in years? this is indeed a strange thing. `

قَالُواْ أَتَعْجَبِينَ مِنْ أَمْرِ اللّهِ رَحْمَتُ اللّهِ وَبَرَكَاتُهُ عَلَيْكُمْ أَهْلَ الْبَيْتِ إِنَّهُ حَمِيدٌ مَّجِيدٌ

گفتند آيا از كار خدا تعجب می كنى رحمت خدا و بركات او بر شما خاندان [رسالت] باد بی گمان او ستوده اى بزرگوار است

they said: `what, do you marvel at the command of allah? the mercy of allah and his blessings be upon you, o people of the house. indeed, he is praised, exalted. `

فَلَمَّا ذَهَبَ عَنْ إِبْرَاهِيمَ الرَّوْعُ وَجَاءتْهُ الْبُشْرَى يُجَادِلُنَا فِي قَوْمِ لُوطٍ

پس وقتى ترس ابراهيم زايل شد و مژده [فرزنددار شدن] به او رسيد در باره قوم لوط با ما [به قصد شفاعت] چون و چرا می كرد

and when the wonderment departed from abraham and the glad tidings reached him, he pleaded with us for the nation of lot;

إِنَّ إِبْرَاهِيمَ لَحَلِيمٌ أَوَّاهٌ مُّنِيبٌ

زيرا ابراهيم بردبار و نرمدل و بازگشت كننده [به سوى خدا] بود

indeed, abraham was forbearing, tenderhearted and penitent.

يَا إِبْرَاهِيمُ أَعْرِضْ عَنْ هَذَا إِنَّهُ قَدْ جَاء أَمْرُ رَبِّكَ وَإِنَّهُمْ آتِيهِمْ عَذَابٌ غَيْرُ مَرْدُودٍ

اى ابراهيم از اين [چون و چرا] روى برتاب كه فرمان پروردگارت آمده و براى آنان عذابى كه بی بازگشت است خواهد آمد

(it was said:) `abraham, turn away from this; your lord`s command has indeed come, and there is coming upon them a punishment that will not be turned back. `

وَلَمَّا جَاءتْ رُسُلُنَا لُوطًا سِيءَ بِهِمْ وَضَاقَ بِهِمْ ذَرْعًا وَقَالَ هَذَا يَوْمٌ عَصِيبٌ

و چون فرستادگان ما نزد لوط آمدند به [آمدن] آنان ناراحت و دستش از حمايت ايشان كوتاه شد و گفت امروز روزى سخت است

and when our messengers came to lot, he was troubled and distressed for them, and said: `this is a harsh day. `

وَجَاءهُ قَوْمُهُ يُهْرَعُونَ إِلَيْهِ وَمِن قَبْلُ كَانُواْ يَعْمَلُونَ السَّيِّئَاتِ قَالَ يَا قَوْمِ هَؤُلاء بَنَاتِي هُنَّ أَطْهَرُ لَكُمْ فَاتَّقُواْ اللّهَ وَلاَ تُخْزُونِ فِي ضَيْفِي أَلَيْسَ مِنكُمْ رَجُلٌ رَّشِيدٌ

و قوم او شتابان به سويش آمدند و پيش از آن كارهاى زشت می كردند [لوط] گفت اى قوم من اينان دختران منند آنان براى شما پاكيزه ترند پس از خدا بترسيد و مرا در كار مهمانانم رسوا مكنيد آيا در ميان شما آدمى عقل رس پيدا نمی شود

his nation came running towards him; whilst they were doing evil deeds. `my nation, ` he said: `here are my daughters (take them in marriage), they are cleaner for you. fear allah and do not humiliate me by my guests. is there not one man amongst you of right mind? `

قَالُواْ لَقَدْ عَلِمْتَ مَا لَنَا فِي بَنَاتِكَ مِنْ حَقٍّ وَإِنَّكَ لَتَعْلَمُ مَا نُرِيدُ

گفتند تو خوب می دانى كه ما را به دخترانت حاجتى نيست و تو خوب می دانى كه ما چه می خواهيم

they replied: `you know we have no right for your daughters. you know very well what we desire. `

قَالَ لَوْ أَنَّ لِي بِكُمْ قُوَّةً أَوْ آوِي إِلَى رُكْنٍ شَدِيدٍ

[لوط] گفت كاش براى مقابله با شما قدرتى داشتم يا به تكيه گاهى استوار پناه می جستم

he said: `would that i were powerful over you, or might take refuge in a strong pillar! `

قَالُواْ يَا لُوطُ إِنَّا رُسُلُ رَبِّكَ لَن يَصِلُواْ إِلَيْكَ فَأَسْرِ بِأَهْلِكَ بِقِطْعٍ مِّنَ اللَّيْلِ وَلاَ يَلْتَفِتْ مِنكُمْ أَحَدٌ إِلاَّ امْرَأَتَكَ إِنَّهُ مُصِيبُهَا مَا أَصَابَهُمْ إِنَّ مَوْعِدَهُمُ الصُّبْحُ أَلَيْسَ الصُّبْحُ بِقَرِيبٍ

گفتند اى لوط ما فرستادگان پروردگار توييم آنان هرگز به تو دست نخواهند يافت پس پاسى از شب گذشته خانواده ات را حركت ده و هيچ كس از شما نبايد واپس بنگرد مگر زنت كه آنچه به ايشان رسد به او [نيز] خواهد رسيد بی گمان وعده گاه آنان صبح است مگر صبح نزديك نيست

they (the angels) said: `lot, we are the messengers of your lord, they shall not touch you. depart with your family in the watch of the night and let none of you turn round, except your wife. she shall be struck by that which strikes them. their appointed time is the morning. is it not that the morning is near? `

فَلَمَّا جَاء أَمْرُنَا جَعَلْنَا عَالِيَهَا سَافِلَهَا وَأَمْطَرْنَا عَلَيْهَا حِجَارَةً مِّن سِجِّيلٍ مَّنضُودٍ

پس چون فرمان ما آمد آن [شهر] را زير و زبر كرديم و سنگ پاره هايى از [نوع] سنگ گلهاى لايه لايه بر آن فرو ريختيم

and when our command came, we turned it upside down, and rained on it, stone after stone of baked clay,

مُّسَوَّمَةً عِندَ رَبِّكَ وَمَا هِيَ مِنَ الظَّالِمِينَ بِبَعِيدٍ

[سنگهايى] كه نزد پروردگارت نشان زده بود و [خرابه هاى] آن از ستمگران چندان دور نيست

marked with your lord, and never far from the evildoers.

وَإِلَى مَدْيَنَ أَخَاهُمْ شُعَيْبًا قَالَ يَا قَوْمِ اعْبُدُواْ اللّهَ مَا لَكُم مِّنْ إِلَهٍ غَيْرُهُ وَلاَ تَنقُصُواْ الْمِكْيَالَ وَالْمِيزَانَ إِنِّيَ أَرَاكُم بِخَيْرٍ وَإِنِّيَ أَخَافُ عَلَيْكُمْ عَذَابَ يَوْمٍ مُّحِيطٍ

و به سوى [اهل] م دي ن برادرشان شعيب را [فرستاديم] گفت اى قوم من خدا را بپرستيد براى شما جز او معبودى نيست و پيمانه و ترازو را كم مكنيد به راستى شما را در نعمت می بينم و[لى] از عذاب روزى فراگير بر شما بيمناكم

and to midian, (we sent) their brother shu`aib. he said: `my nation, worship allah; you have no god except he. do not reduce the measure nor the scale. i see you are prosperous, and fear the punishment of an encompassing day for you.

وَيَا قَوْمِ أَوْفُواْ الْمِكْيَالَ وَالْمِيزَانَ بِالْقِسْطِ وَلاَ تَبْخَسُواْ النَّاسَ أَشْيَاءهُمْ وَلاَ تَعْثَوْاْ فِي الأَرْضِ مُفْسِدِينَ

و اى قوم من پيمانه و ترازو را به داد تمام دهيد و حقوق مردم را كم مدهيد و در زمين به فساد سر برمداريد

`my nation, be just in filling the measure and the scale. do not reduce people`s goods and do not corrupt the land with mischief.

بَقِيَّةُ اللّهِ خَيْرٌ لَّكُمْ إِن كُنتُم مُّؤْمِنِينَ وَمَا أَنَاْ عَلَيْكُم بِحَفِيظٍ

اگر مؤمن باشيد باقيمانده [حلال] خدا براى شما بهتر است و من بر شما نگاهبان نيستم

what remains with allah is better for you, if you are believers. i am not your guardian. `

قَالُواْ يَا شُعَيْبُ أَصَلاَتُكَ تَأْمُرُكَ أَن نَّتْرُكَ مَا يَعْبُدُ آبَاؤُنَا أَوْ أَن نَّفْعَلَ فِي أَمْوَالِنَا مَا نَشَاء إِنَّكَ لَأَنتَ الْحَلِيمُ الرَّشِيدُ

گفتند اى شعيب آيا نماز تو به تو دستور می دهد كه آنچه را پدران ما می پرستيده اند رها كنيم يا در اموال خود به ميل خود تصرف نكنيم راستى كه تو بردبار فرزانه اى

`shu`aib, ` they replied, `does your prayer command you that we should abandon that which our fathers worshipped or do as we please with our goods? you are clement and rightminded! `

قَالَ يَا قَوْمِ أَرَأَيْتُمْ إِن كُنتُ عَلَىَ بَيِّنَةٍ مِّن رَّبِّي وَرَزَقَنِي مِنْهُ رِزْقًا حَسَنًا وَمَا أُرِيدُ أَنْ أُخَالِفَكُمْ إِلَى مَا أَنْهَاكُمْ عَنْهُ إِنْ أُرِيدُ إِلاَّ الإِصْلاَحَ مَا اسْتَطَعْتُ وَمَا تَوْفِيقِي إِلاَّ بِاللّهِ عَلَيْهِ تَوَكَّلْتُ وَإِلَيْهِ أُنِيبُ

گفت اى قوم من بينديشيد اگر از جانب پروردگارم دليل روشنى داشته باشم و او از سوى خود روزى نيكويى به من داده باشد [آيا باز هم از پرستش او دست بردارم] من نمی خواهم در آنچه شما را از آن باز می دارم با شما مخالفت كنم [و خود مرتكب آن شوم] من قصدى جز اصلاح [جامعه] تا آنجا كه بتوانم ندارم و توفيق من جز به [يارى] خدا نيست بر او توكل كرده ام و به سوى او بازمی گردم

he said: `think, my nation! if i have a clear sign from my lord and he has provided me with good provision, i do not desire to go behind you, taking for myself that which i forbid you. i seek but to reform as much as i can, my help comes only from allah. in him i have put my trust and to him i turn in penitence.

وَيَا قَوْمِ لاَ يَجْرِمَنَّكُمْ شِقَاقِي أَن يُصِيبَكُم مِّثْلُ مَا أَصَابَ قَوْمَ نُوحٍ أَوْ قَوْمَ هُودٍ أَوْ قَوْمَ صَالِحٍ وَمَا قَوْمُ لُوطٍ مِّنكُم بِبَعِيدٍ

و اى قوم من زنهار تا مخالفت شما با من شما را بدانجا نكشاند كه [بلايى] مانند آنچه به قوم نوح يا قوم هود يا قوم صالح رسيد به شما [نيز] برسد و قوم لوط از شما چندان دور نيست

and my nation, do not let your breaking with me bring upon you something similar to that which struck the nation of noah, hood, and salih and it is not long since the people of lot (were punished).

وَاسْتَغْفِرُواْ رَبَّكُمْ ثُمَّ تُوبُواْ إِلَيْهِ إِنَّ رَبِّي رَحِيمٌ وَدُودٌ

و از پروردگار خود آمرزش بخواهيد سپس به درگاه او توبه كنيد كه پروردگار من مهربان و دوستدار [بندگان] است

ask the forgiveness of your lord and turn to him in repentance. indeed, my lord is the most merciful, loving. `

قَالُواْ يَا شُعَيْبُ مَا نَفْقَهُ كَثِيرًا مِّمَّا تَقُولُ وَإِنَّا لَنَرَاكَ فِينَا ضَعِيفًا وَلَوْلاَ رَهْطُكَ لَرَجَمْنَاكَ وَمَا أَنتَ عَلَيْنَا بِعَزِيزٍ

گفتند اى شعيب بسيارى از آنچه را كه می گويى نمی فهميم و واقعا تو را در ميان خود ضعيف می بينيم و اگر عشيره تو نبود قطعا سنگسارت می كرديم و تو بر ما پيروز نيستى

they said `shu`aib, we do not understand much of what you say to us. indeed, we see you weak among us. if it was not for your tribe we would have stoned you because you are not strong against us. `

قَالَ يَا قَوْمِ أَرَهْطِي أَعَزُّ عَلَيْكُم مِّنَ اللّهِ وَاتَّخَذْتُمُوهُ وَرَاءكُمْ ظِهْرِيًّا إِنَّ رَبِّي بِمَا تَعْمَلُونَ مُحِيطٌ

گفت اى قوم من آيا عشيره من پيش شما از خدا عزيزتر است كه او را پشت سر خود گرفته ايد [و فراموشش كرده ايد] در حقيقت پروردگار من به آنچه انجام می دهيد احاطه دارد

he said: `my nation, is my tribe stronger against you than allah? you have taken him to be thrown behind you, my lord encompasses all that you do.

وَيَا قَوْمِ اعْمَلُواْ عَلَى مَكَانَتِكُمْ إِنِّي عَامِلٌ سَوْفَ تَعْلَمُونَ مَن يَأْتِيهِ عَذَابٌ يُخْزِيهِ وَمَنْ هُوَ كَاذِبٌ وَارْتَقِبُواْ إِنِّي مَعَكُمْ رَقِيبٌ

و اى قوم من شما بر حسب امكانات خود عمل كنيد من [نيز] عمل می كنم به زودى خواهيد دانست كه عذاب رسواكننده بر چه كسى فرود می آيد و دروغگو كيست و انتظار بريد كه من [هم] با شما منتظرم

my nation, do according to your position; as i am doing; and certainly you will know to whom the degrading punishment will come and who is a liar. be watchful; i shall be watching with you. `

وَلَمَّا جَاء أَمْرُنَا نَجَّيْنَا شُعَيْبًا وَالَّذِينَ آمَنُواْ مَعَهُ بِرَحْمَةٍ مَّنَّا وَأَخَذَتِ الَّذِينَ ظَلَمُواْ الصَّيْحَةُ فَأَصْبَحُواْ فِي دِيَارِهِمْ جَاثِمِينَ

و چون فرمان ما آمد شعيب و كسانى را كه با او ايمان آورده بودند به رحمتى از جانب خويش نجات داديم و كسانى را كه ستم كرده بودند فرياد [مرگبار] فرو گرفت و در خانه هايشان از پا درآمدند

and when our command came we saved shu`aib through our mercy, together with those who believed. (then) the evildoers were seized by a shout, and when morning came they were crouched in their dwellings, dead,

كَأَن لَّمْ يَغْنَوْاْ فِيهَا أَلاَ بُعْدًا لِّمَدْيَنَ كَمَا بَعِدَتْ ثَمُودُ

گويى در آن [خانه ها] هرگز اقامت نداشته اند هان مرگ بر [مردم] مدين همان گونه كه ثمود هلاك شدند

as if they had never have lived there. begone, the nation of midian, just as thamood are gone.

وَلَقَدْ أَرْسَلْنَا مُوسَى بِآيَاتِنَا وَسُلْطَانٍ مُّبِينٍ

و به راستى موسى را با آيات خود و حجتى آشكار

we sent moses with our signs and with clear authority

إِلَى فِرْعَوْنَ وَمَلَئِهِ فَاتَّبَعُواْ أَمْرَ فِرْعَوْنَ وَمَا أَمْرُ فِرْعَوْنَ بِرَشِيدٍ

به سوى فرعون و سران [قوم] وى فرستاديم ولى [سران] از فرمان فرعون پيروى كردند و فرمان فرعون صواب نبود

to pharaoh and his council. but they followed the command of pharaoh, and pharaoh`s command was not rightminded.

يَقْدُمُ قَوْمَهُ يَوْمَ الْقِيَامَةِ فَأَوْرَدَهُمُ النَّارَ وَبِئْسَ الْوِرْدُ الْمَوْرُودُ

روز قيامت پيشاپيش قومش می رود و آنان را به آتش درمی آورد و [دوزخ] چه ورودگاه بدى براى واردان است

he shall go before his nation on the day of resurrection and lead them into the fire. evil is the wateringplace to be led down to!

وَأُتْبِعُواْ فِي هَذِهِ لَعْنَةً وَيَوْمَ الْقِيَامَةِ بِئْسَ الرِّفْدُ الْمَرْفُودُ

و در اين دنيا و روز قيامت به لعنت بدرقه شدند و چه بد عطايى نصيب آنان می شود

a curse was sent to follow them in this world and then upon them on the day of resurrection. evil is the offering to be offered.

ذَلِكَ مِنْ أَنبَاء الْقُرَى نَقُصُّهُ عَلَيْكَ مِنْهَا قَآئِمٌ وَحَصِيدٌ

اين از خبرهاى آن شهرهاست كه آن را بر تو حكايت می كنيم بعضى از آنها [هنوز] بر سر پا هستند و [بعضى] بر باد رفته اند

that, which we have related to you, is the news of the villages; some of them still stand, whereas others are stubble.

وَمَا ظَلَمْنَاهُمْ وَلَكِن ظَلَمُواْ أَنفُسَهُمْ فَمَا أَغْنَتْ عَنْهُمْ آلِهَتُهُمُ الَّتِي يَدْعُونَ مِن دُونِ اللّهِ مِن شَيْءٍ لِّمَّا جَاء أَمْرُ رَبِّكَ وَمَا زَادُوهُمْ غَيْرَ تَتْبِيبٍ

و ما به آنان ستم نكرديم ولى آنان به خودشان ستم كردند پس چون فرمان پروردگارت آمد خدايانى كه به جاى خدا[ى حقيقى] می خواندند هيچ به كارشان نيامد و جز بر هلاكت آنان نيفزود

we did not wrong them, rather, they wronged themselves. their gods that they called upon, other than allah, did not help them when your lord`s command came they did not increased them except in their destruction.

وَكَذَلِكَ أَخْذُ رَبِّكَ إِذَا أَخَذَ الْقُرَى وَهِيَ ظَالِمَةٌ إِنَّ أَخْذَهُ أَلِيمٌ شَدِيدٌ

و اين گونه بود [به قهر] گرفتن پروردگارت وقتى شهرها را در حالى كه ستمگر بودند [به قهر] می گرفت آرى [به قهر] گرفتن او دردناك و سخت است

such is the seizing of your lord, when he seizes the evildoing villages. his seizing is painful, stern.

إِنَّ فِي ذَلِكَ لآيَةً لِّمَنْ خَافَ عَذَابَ الآخِرَةِ ذَلِكَ يَوْمٌ مَّجْمُوعٌ لَّهُ النَّاسُ وَذَلِكَ يَوْمٌ مَّشْهُودٌ

قطعا در اين [يادآوريها] براى كسى كه از عذاب آخرت می ترسد عبرتى است آن [روز] روزى است كه مردم را براى آن گرد می آورند و آن [روز] روزى است كه [جملگى در آن] حاضر می شوند

indeed, for he who fears the punishment of the everlasting life that is a sign. that is a day on which everyone shall be assembled. that shall be a witnessed day.

وَمَا نُؤَخِّرُهُ إِلاَّ لِأَجَلٍ مَّعْدُودٍ

و ما آن را جز تا زمان معينى به تاخير نمی افكنيم

we shall not postpone it except until a counted term.

يَوْمَ يَأْتِ لاَ تَكَلَّمُ نَفْسٌ إِلاَّ بِإِذْنِهِ فَمِنْهُمْ شَقِيٌّ وَسَعِيدٌ

روزى [است] كه چون فرا رسد هيچ كس جز به اذن وى سخن نگويد آنگاه بعضى از آنان تيره بختند و [برخى] نيكبخت

when that day arrives no soul shall speak except by his permission. some shall be wretched, and others happy.

فَأَمَّا الَّذِينَ شَقُواْ فَفِي النَّارِ لَهُمْ فِيهَا زَفِيرٌ وَشَهِيقٌ

و اما كسانى كه تيره بخت شده اند در آتش فرياد و ناله اى دارند

the wretched shall be (cast) in the fire where they will moan and sigh,

خَالِدِينَ فِيهَا مَا دَامَتِ السَّمَاوَاتُ وَالأَرْضُ إِلاَّ مَا شَاء رَبُّكَ إِنَّ رَبَّكَ فَعَّالٌ لِّمَا يُرِيدُ

تا آسمانها و زمين برجاست در آن ماندگار خواهند بود مگر آنچه پروردگارت بخواهد زيرا پروردگار تو همان كند كه خواهد

and there they shall live for ever, as long as the heavens and the earth endure, and as your lord wills. indeed, your lord accomplishes whatsoever he will.

وَأَمَّا الَّذِينَ سُعِدُواْ فَفِي الْجَنَّةِ خَالِدِينَ فِيهَا مَا دَامَتِ السَّمَاوَاتُ وَالأَرْضُ إِلاَّ مَا شَاء رَبُّكَ عَطَاء غَيْرَ مَجْذُوذٍ

و اما كسانى كه نيكبخت شده اند تا آسمانها و زمين برجاست در بهشت جاودانند مگر آنچه پروردگارت بخواهد [كه اين] بخششى است كه بريدنى نيست

as for the happy, they shall live in paradise for ever, so as long as the heavens and the earth endure, and as your lord wills an unbroken gift.

فَلاَ تَكُ فِي مِرْيَةٍ مِّمَّا يَعْبُدُ هَؤُلاء مَا يَعْبُدُونَ إِلاَّ كَمَا يَعْبُدُ آبَاؤُهُم مِّن قَبْلُ وَإِنَّا لَمُوَفُّوهُمْ نَصِيبَهُمْ غَيْرَ مَنقُوصٍ

پس در باره آنچه آنان [=مشركان] می پرستند در ترديد مباش آنان جز همان گونه كه قبلا پدرانشان می پرستيدند نمی پرستند و ما بهره ايشان را تمام و ناكاسته خواهيم داد

therefore do no be doubtful as to what these worship. they worship only that which their fathers worshiped before them. we shall indeed pay them in full their undiminished measure.

وَلَقَدْ آتَيْنَا مُوسَى الْكِتَابَ فَاخْتُلِفَ فِيهِ وَلَوْلاَ كَلِمَةٌ سَبَقَتْ مِن رَّبِّكَ لَقُضِيَ بَيْنَهُمْ وَإِنَّهُمْ لَفِي شَكٍّ مِّنْهُ مُرِيبٍ

و به حقيقت ما به موسى كتاب [آسمانى] داديم پس در مورد آن اختلاف شد و اگر از جانب پروردگارت وعده اى پيشى نگرفته بود قطعا ميان آنها داورى شده بود و بى گمان آنان در باره آن در شكى بهتان آميزند

we gave moses the book, but they differed regarding it, but for a word that preceded from your lord, it had been decided between them; and they are in disquieting doubt of it.

وَإِنَّ كُلاًّ لَّمَّا لَيُوَفِّيَنَّهُمْ رَبُّكَ أَعْمَالَهُمْ إِنَّهُ بِمَا يَعْمَلُونَ خَبِيرٌ

و قطعا پروردگارت [نتيجه] اعمال هر يك را به تمام [و كمال] به آنان خواهد داد چرا كه او به آنچه انجام می دهند آگاه است

indeed, your lord will pay each one of them in full for their deeds. he is aware of the things they do.

فَاسْتَقِمْ كَمَا أُمِرْتَ وَمَن تَابَ مَعَكَ وَلاَ تَطْغَوْاْ إِنَّهُ بِمَا تَعْمَلُونَ بَصِيرٌ

پس همان گونه كه دستور يافته اى ايستادگى كن و هر كه با تو توبه كرده [نيز چنين كند] و طغيان مكنيد كه او به آنچه انجام می دهيد بيناست

so you and whosoever repents with you go straight as you have been commanded and do not be insolent, indeed, he sees what you do.

وَلاَ تَرْكَنُواْ إِلَى الَّذِينَ ظَلَمُواْ فَتَمَسَّكُمُ النَّارُ وَمَا لَكُم مِّن دُونِ اللّهِ مِنْ أَوْلِيَاء ثُمَّ لاَ تُنصَرُونَ

و به كسانى كه ستم كرده اند متمايل مشويد كه آتش [دوزخ] به شما می رسد و در برابر خدا براى شما دوستانى نخواهد بود و سرانجام يارى نخواهيد شد

and do not incline to the wrongdoers lest you are touched by the fire, for then you shall not be helped. you have no guardians other than allah.

وَأَقِمِ الصَّلاَةَ طَرَفَيِ النَّهَارِ وَزُلَفًا مِّنَ اللَّيْلِ إِنَّ الْحَسَنَاتِ يُذْهِبْنَ السَّيِّئَاتِ ذَلِكَ ذِكْرَى لِلذَّاكِرِينَ

و در دو طرف روز [=اول و آخر آن] و نخستين ساعات شب نماز را برپا دار زيرا خوبيها بديها را از ميان می برد اين براى پندگيرندگان پندى است

and establish your prayer at the two edges of the day and in part of the night. good deeds will repel evil deeds. that is a remembrance for those who remember.

وَاصْبِرْ فَإِنَّ اللّهَ لاَ يُضِيعُ أَجْرَ الْمُحْسِنِينَ

و شكيبا باش كه خدا پاداش نيكوكاران را ضايع نمی گرداند

therefore have patience; allah will not let the wage of the gooddoers go to waste.

فَلَوْلاَ كَانَ مِنَ الْقُرُونِ مِن قَبْلِكُمْ أُوْلُواْ بَقِيَّةٍ يَنْهَوْنَ عَنِ الْفَسَادِ فِي الأَرْضِ إِلاَّ قَلِيلًا مِّمَّنْ أَنجَيْنَا مِنْهُمْ وَاتَّبَعَ الَّذِينَ ظَلَمُواْ مَا أُتْرِفُواْ فِيهِ وَكَانُواْ مُجْرِمِينَ

پس چرا از نسلهاى پيش از شما خردمندانى نبودند كه [مردم را] از فساد در زمين باز دارند جز اندكى از كسانى كه از ميان آنان نجاتشان داديم و كسانى كه ستم كردند به دنبال ناز و نعمتى كه در آن بودند رفتند و آنان بزهكار بودند

if (only) there had been except for a few among them whom we saved among the generations that have gone before you, some that remained forbidding corruption in the land, but the wrongdoers pursued the ease they had been given to delight in and became sinners.

وَمَا كَانَ رَبُّكَ لِيُهْلِكَ الْقُرَى بِظُلْمٍ وَأَهْلُهَا مُصْلِحُونَ

و پروردگار تو [هرگز] بر آن نبوده است كه شهرهايى را كه مردمش اصلاحگرند به ستم هلاك كند

your lord would never destroy the villages unjustly, whilst their people were reforming.

وَلَوْ شَاء رَبُّكَ لَجَعَلَ النَّاسَ أُمَّةً وَاحِدَةً وَلاَ يَزَالُونَ مُخْتَلِفِينَ

و اگر پروردگار تو می خواست قطعا همه مردم را امت واحدى قرار می داد در حالى كه پيوسته در اختلافند

had your lord willed, he would have made mankind a single nation. but they continue in their differences

إِلاَّ مَن رَّحِمَ رَبُّكَ وَلِذَلِكَ خَلَقَهُمْ وَتَمَّتْ كَلِمَةُ رَبِّكَ لأَمْلأنَّ جَهَنَّمَ مِنَ الْجِنَّةِ وَالنَّاسِ أَجْمَعِينَ

مگر كسانى كه پروردگار تو به آنان رحم كرده و براى همين آنان را آفريده است و وعده پروردگارت [چنين] تحقق پذيرفته است [كه] البته جهنم را از جن و انس يكسره پر خواهم كرد

except those on whom your lord shows mercy. for this end he has created them. the word of your lord shall be perfectly completed: `i shall fill gehenna (hell) with jinn and people, all together. `

وَكُلاًّ نَّقُصُّ عَلَيْكَ مِنْ أَنبَاء الرُّسُلِ مَا نُثَبِّتُ بِهِ فُؤَادَكَ وَجَاءكَ فِي هَذِهِ الْحَقُّ وَمَوْعِظَةٌ وَذِكْرَى لِلْمُؤْمِنِينَ

و هر يك از سرگذشتهاى پيامبران [خود] را كه بر تو حكايت می كنيم چيزى است كه دلت را بدان استوار می گردانيم و در اينها حقيقت براى تو آمده و براى مؤمنان اندرز و تذكرى است

and all we relate to you of the tidings of the messengers is that whereby we strengthen your heart and through these the truth has come to you, and an admonition and a reminder to the believers.

وَقُل لِّلَّذِينَ لاَ يُؤْمِنُونَ اعْمَلُواْ عَلَى مَكَانَتِكُمْ إِنَّا عَامِلُونَ

و به كسانى كه ايمان نمی آورند بگو بر حسب امكانات خود عمل كنيد كه ما [هم] عمل خواهيم كرد

say to those who disbelieve: `do according to your station; we are doing according to our station. `

وَانتَظِرُوا إِنَّا مُنتَظِرُونَ

و منتظر باشيد كه ما [نيز] منتظر خواهيم بود

wait; we too are waiting. `

وَلِلّهِ غَيْبُ السَّمَاوَاتِ وَالأَرْضِ وَإِلَيْهِ يُرْجَعُ الأَمْرُ كُلُّهُ فَاعْبُدْهُ وَتَوَكَّلْ عَلَيْهِ وَمَا رَبُّكَ بِغَافِلٍ عَمَّا تَعْمَلُونَ

و نهان آسمانها و زمين از آن خداست و تمام كارها به او بازگردانده می شود پس او را پرستش كن و بر او توكل نماى و پروردگار تو از آنچه انجام می دهيد غافل نيست

to allah belongs the unseen in the heavens and in the earth; to him the matter, in its entirety, shall be returned. worship him, and put your trust in him. your lord is not inattentive of the things you do.

بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمَنِ الرَّحِيمِ

به نام خداوند رحمتگر مهربان

In the name of Allah, Most Gracious, Most Merciful

الر تِلْكَ آيَاتُ الْكِتَابِ الْمُبِينِ

الف لام راء اين است آيات كتاب روشنگر

aliflaamra. those are the verses of the clear book.

إِنَّا أَنزَلْنَاهُ قُرْآنًا عَرَبِيًّا لَّعَلَّكُمْ تَعْقِلُونَ

ما آن را قرآنى عربى نازل كرديم باشد كه بينديشيد

we have sent it down, an arabic koran, in order that you understand.

نَحْنُ نَقُصُّ عَلَيْكَ أَحْسَنَ الْقَصَصِ بِمَا أَوْحَيْنَا إِلَيْكَ هَذَا الْقُرْآنَ وَإِن كُنتَ مِن قَبْلِهِ لَمِنَ الْغَافِلِينَ

ما نيكوترين سرگذشت را به موجب اين قرآن كه به تو وحى كرديم بر تو حكايت می كنيم و تو قطعا پيش از آن از بی خبران بودى

in the sending down of this koran, we will narrate to you (prophet muhammad) the best of narratives, of which you were previously unaware.

إِذْ قَالَ يُوسُفُ لِأَبِيهِ يَا أَبتِ إِنِّي رَأَيْتُ أَحَدَ عَشَرَ كَوْكَبًا وَالشَّمْسَ وَالْقَمَرَ رَأَيْتُهُمْ لِي سَاجِدِينَ

[ياد كن] زمانى را كه يوسف به پدرش گفت اى پدر من [در خواب] يازده ستاره را با خورشيد و ماه ديدم ديدم [آنها] براى من سجده می كنند

when joseph said to his father: `father, i saw eleven planets, and the sun and the moon; i saw them prostrating themselves before me. `

قَالَ يَا بُنَيَّ لاَ تَقْصُصْ رُؤْيَاكَ عَلَى إِخْوَتِكَ فَيَكِيدُواْ لَكَ كَيْدًا إِنَّ الشَّيْطَانَ لِلإِنسَانِ عَدُوٌّ مُّبِينٌ

[يعقوب] گفت اى پسرك من خوابت را براى برادرانت حكايت مكن كه براى تو نيرنگى می انديشند زيرا شيطان براى آدمى دشمنى آشكار است

he said: `o my son, say nothing of this vision to your brothers lest they should cunningly plot against you indeed, satan is the clear enemy of the human,

وَكَذَلِكَ يَجْتَبِيكَ رَبُّكَ وَيُعَلِّمُكَ مِن تَأْوِيلِ الأَحَادِيثِ وَيُتِمُّ نِعْمَتَهُ عَلَيْكَ وَعَلَى آلِ يَعْقُوبَ كَمَا أَتَمَّهَا عَلَى أَبَوَيْكَ مِن قَبْلُ إِبْرَاهِيمَ وَإِسْحَاقَ إِنَّ رَبَّكَ عَلِيمٌ حَكِيمٌ

و اين چنين پروردگارت تو را برمی گزيند و از تعبير خوابها به تو می آموزد و نعمتش را بر تو و بر خاندان يعقوب تمام می كند همان گونه كه قبلا بر پدران تو ابراهيم و اسحاق تمام كرد در حقيقت پروردگار تو داناى حكيم است

so your lord will choose you and teach you the interpretation of visions, and perfect his favor upon you and upon the house of jacob, as he perfected it on your fathers abraham and isaac before you. your lord is knowing, wise.

لَّقَدْ كَانَ فِي يُوسُفَ وَإِخْوَتِهِ آيَاتٌ لِّلسَّائِلِينَ

به راستى در [سرگذشت] يوسف و برادرانش براى پرسندگان عبرتهاست

indeed, in joseph and his brothers there were signs for those who inquire.

إِذْ قَالُواْ لَيُوسُفُ وَأَخُوهُ أَحَبُّ إِلَى أَبِينَا مِنَّا وَنَحْنُ عُصْبَةٌ إِنَّ أَبَانَا لَفِي ضَلاَلٍ مُّبِينٍ

هنگامى كه [برادران او] گفتند يوسف و برادرش نزد پدرمان از ما كه جمعى نيرومند هستيم دوست داشتنی ترند قطعا پدر ما در گمراهى آشكارى است

they said: `joseph and his brother are dearer to our father than ourselves, even though we are many. truly, our father is obviously wrong.

اقْتُلُواْ يُوسُفَ أَوِ اطْرَحُوهُ أَرْضًا يَخْلُ لَكُمْ وَجْهُ أَبِيكُمْ وَتَكُونُواْ مِن بَعْدِهِ قَوْمًا صَالِحِينَ

[يكى گفت] يوسف را بكشيد يا او را به سرزمينى بيندازيد تا توجه پدرتان معطوف شما گردد و پس از او مردمى شايسته باشيد

(let us) kill joseph, or cast him away in some (far off) land, so that your father`s face will be left for you, and afterwards you will be a righteous nation. `

قَالَ قَآئِلٌ مَّنْهُمْ لاَ تَقْتُلُواْ يُوسُفَ وَأَلْقُوهُ فِي غَيَابَةِ الْجُبِّ يَلْتَقِطْهُ بَعْضُ السَّيَّارَةِ إِن كُنتُمْ فَاعِلِينَ

گوينده اى از ميان آنان گفت يوسف را مكشيد اگر كارى می كنيد او را در نهانخانه چاه بيفكنيد تا برخى از مسافران او را برگيرند

one of them said: `no, do not kill joseph, if you do anything, cast him into a dark pit, a traveler will pick him up. `

قَالُواْ يَا أَبَانَا مَا لَكَ لاَ تَأْمَنَّا عَلَى يُوسُفَ وَإِنَّا لَهُ لَنَاصِحُونَ

گفتند اى پدر تو را چه شده است كه ما را بر يوسف امين نمی دانى در حالى كه ما خيرخواه او هستيم

they said: `father, what is the matter with you, do you not trust us with joseph? indeed, we are sincere advisors.

أَرْسِلْهُ مَعَنَا غَدًا يَرْتَعْ وَيَلْعَبْ وَإِنَّا لَهُ لَحَافِظُونَ

فردا او را با ما بفرست تا [در چمن] بگردد و بازى كند و ما به خوبى نگهبان او خواهيم بود

send him with us tomorrow to frolic and play. we will look after him. `

قَالَ إِنِّي لَيَحْزُنُنِي أَن تَذْهَبُواْ بِهِ وَأَخَافُ أَن يَأْكُلَهُ الذِّئْبُ وَأَنتُمْ عَنْهُ غَافِلُونَ

گفت اينكه او را بب ريد سخت مرا اندوهگين می كند و می ترسم از او غافل شويد و گرگ او را بخورد

he said: `it grieves me to let him go with you, for i fear lest the wolf should devour him when you are not paying attention to him. `

قَالُواْ لَئِنْ أَكَلَهُ الذِّئْبُ وَنَحْنُ عُصْبَةٌ إِنَّا إِذًا لَّخَاسِرُونَ

گفتند اگر گرگ او را بخورد با اينكه ما گروهى نيرومند هستيم در آن صورت ما قطعا [مردمى] بی مقدار خواهيم بود

they said: `we are many, if a wolf devours him, then we are losers! `

فَلَمَّا ذَهَبُواْ بِهِ وَأَجْمَعُواْ أَن يَجْعَلُوهُ فِي غَيَابَةِ الْجُبِّ وَأَوْحَيْنَآ إِلَيْهِ لَتُنَبِّئَنَّهُم بِأَمْرِهِمْ هَذَا وَهُمْ لاَ يَشْعُرُونَ

پس وقتى او را بردند و همداستان شدند تا او را در نهانخانه چاه بگذارند [چنين كردند] و به او وحى كرديم كه قطعا آنان را از اين كارشان در حالى كه نمی دانند با خبر خواهى كرد

when they went with him, they agreed to put him in the bottom of a well. we revealed to him: `you shall tell them of what they did when they are not aware (it is you). `

وَجَاؤُواْ أَبَاهُمْ عِشَاء يَبْكُونَ

و شامگاهان گريان نزد پدر خود [باز] آمدند

at nightfall, they returned weeping to their father.

قَالُواْ يَا أَبَانَا إِنَّا ذَهَبْنَا نَسْتَبِقُ وَتَرَكْنَا يُوسُفَ عِندَ مَتَاعِنَا فَأَكَلَهُ الذِّئْبُ وَمَا أَنتَ بِمُؤْمِنٍ لِّنَا وَلَوْ كُنَّا صَادِقِينَ

گفتند اى پدر ما رفتيم مسابقه دهيم و يوسف را پيش كالاى خود نهاديم آنگاه گرگ او را خورد ولى تو ما را هر چند راستگو باشيم باور نمی دارى

they said: `we went racing and left joseph with our things. the wolf devoured him, but you will not believe us, though we speak the truth. `

وَجَآؤُوا عَلَى قَمِيصِهِ بِدَمٍ كَذِبٍ قَالَ بَلْ سَوَّلَتْ لَكُمْ أَنفُسُكُمْ أَمْرًا فَصَبْرٌ جَمِيلٌ وَاللّهُ الْمُسْتَعَانُ عَلَى مَا تَصِفُونَ

و پيراهنش را [آغشته] به خونى دروغين آوردند [يعقوب] گفت [نه] بلكه ن فس شما كارى [بد] را براى شما آراسته است اينك صبرى نيكو [براى من بهتر است] و بر آنچه توصيف می كنيد خدا ياری ده است

and they brought his shirt (stained) with blood, a lie. he said: `no, your souls have tempted you to do something. but come sweet patience! the help of allah is always there to seek against that which you describe. `

وَجَاءتْ سَيَّارَةٌ فَأَرْسَلُواْ وَارِدَهُمْ فَأَدْلَى دَلْوَهُ قَالَ يَا بُشْرَى هَذَا غُلاَمٌ وَأَسَرُّوهُ بِضَاعَةً وَاللّهُ عَلِيمٌ بِمَا يَعْمَلُونَ

و كاروانى آمد پس آب آور خود را فرستادند و دلوش را انداخت گفت مژده اين يك پسر است و او را چون كالايى پنهان داشتند و خدا به آنچه می كردند دانا بود

thereafter travelers came, and sent their waterman. and when he had let down his pail, (he cried:) `rejoice, a boy! ` then they concealed him among their merchandise, but allah knew what they did.

وَشَرَوْهُ بِثَمَنٍ بَخْسٍ دَرَاهِمَ مَعْدُودَةٍ وَكَانُواْ فِيهِ مِنَ الزَّاهِدِينَ

و او را به بهاى ناچيزى چند درهم فروختند و در آن بی رغبت بودند

then, they sold him for a trifling price, a number of dirhams, because they considered him to be of little value.

وَقَالَ الَّذِي اشْتَرَاهُ مِن مِّصْرَ لاِمْرَأَتِهِ أَكْرِمِي مَثْوَاهُ عَسَى أَن يَنفَعَنَا أَوْ نَتَّخِذَهُ وَلَدًا وَكَذَلِكَ مَكَّنِّا لِيُوسُفَ فِي الأَرْضِ وَلِنُعَلِّمَهُ مِن تَأْوِيلِ الأَحَادِيثِ وَاللّهُ غَالِبٌ عَلَى أَمْرِهِ وَلَكِنَّ أَكْثَرَ النَّاسِ لاَ يَعْلَمُونَ

و آن كس كه او را از مصر خريده بود به همسرش گفت نيكش بدار شايد به حال ما سود بخشد يا او را به فرزندى اختيار كنيم و بدين گونه ما يوسف را در آن سرزمين مكانت بخشيديم تا به او تاويل خوابها را بياموزيم و خدا بر كار خويش چيره است ولى بيشتر مردم نمی دانند

the egyptian that bought him said to his wife: `make his stay honorable. he may benefit us, or take him for our son. ` as such we established joseph in the land, so that we might teach him the interpretation of visions. allah prevails in his affairs, though most people do not know.

وَلَمَّا بَلَغَ أَشُدَّهُ آتَيْنَاهُ حُكْمًا وَعِلْمًا وَكَذَلِكَ نَجْزِي الْمُحْسِنِينَ

و چون به حد رشد رسيد او را حكمت و دانش عطا كرديم و نيكوكاران را چنين پاداش می دهيم

and when he reached maturity, we bestowed on him judgment and knowledge. as such we recompense those who do good.

وَرَاوَدَتْهُ الَّتِي هُوَ فِي بَيْتِهَا عَن نَّفْسِهِ وَغَلَّقَتِ الأَبْوَابَ وَقَالَتْ هَيْتَ لَكَ قَالَ مَعَاذَ اللّهِ إِنَّهُ رَبِّي أَحْسَنَ مَثْوَايَ إِنَّهُ لاَ يُفْلِحُ الظَّالِمُونَ

و آن [بانو] كه وى در خانه اش بود خواست از او كام گيرد و درها را [پياپى] چفت كرد و گفت بيا كه از آن توام [يوسف] گفت پناه بر خدا او آقاى من است به من جاى نيكو داده است قطعا ستمكاران رستگار نمی شوند

and she, in whose house he was, sought to seduce him and closed the doors saying: `come! ` `in allah is my refuge! ` he replied. `my lord has made my dwelling a good one. harmdoers never prosper. `

وَلَقَدْ هَمَّتْ بِهِ وَهَمَّ بِهَا لَوْلا أَن رَّأَى بُرْهَانَ رَبِّهِ كَذَلِكَ لِنَصْرِفَ عَنْهُ السُّوءَ وَالْفَحْشَاء إِنَّهُ مِنْ عِبَادِنَا الْمُخْلَصِينَ

و در حقيقت [آن زن] آهنگ وى كرد و [يوسف نيز] اگر برهان پروردگارش را نديده بود آهنگ او می كرد چنين [كرديم] تا بدى و زشتكارى را از او بازگردانيم چرا كه او از بندگان مخلص ما بود

she desired him, had he not been shown the proof of his lord he would have taken her. but we turned him away from evil and abomination, for he was one of our sincere worshipers.

وَاسُتَبَقَا الْبَابَ وَقَدَّتْ قَمِيصَهُ مِن دُبُرٍ وَأَلْفَيَا سَيِّدَهَا لَدَى الْبَابِ قَالَتْ مَا جَزَاء مَنْ أَرَادَ بِأَهْلِكَ سُوَءًا إِلاَّ أَن يُسْجَنَ أَوْ عَذَابٌ أَلِيمٌ

و آن دو به سوى در بر يكديگر سبقت گرفتند و [آن زن] پيراهن او را از پشت بدريد و در آستانه در آقاى آن زن را يافتند آن گفت كيفر كسى كه قصد بد به خانواده تو كرده چيست جز اينكه زندانى يا [دچار] عذابى دردناك شود

they raced to the door and she tore his shirt from behind. and by the door, they met her husband whereupon she said: `what is the recompense of one whose intent is evil against your people other than being imprisoned, or sternly punished! `

قَالَ هِيَ رَاوَدَتْنِي عَن نَّفْسِي وَشَهِدَ شَاهِدٌ مِّنْ أَهْلِهَا إِن كَانَ قَمِيصُهُ قُدَّ مِن قُبُلٍ فَصَدَقَتْ وَهُوَ مِنَ الكَاذِبِينَ

[يوسف] گفت او از من كام خواست و شاهدى از خانواده آن زن شهادت داد اگر پيراهن او از جلو چاك خورده زن راست گفته و او از دروغگويان است

he (joseph) said: `it was she who sought to seduce me, ` and a witness (an infant) of her people bore witness, saying: `if his shirt is torn from the front, she is speaking the truth and he is one of the liars,

وَإِنْ كَانَ قَمِيصُهُ قُدَّ مِن دُبُرٍ فَكَذَبَتْ وَهُوَ مِن الصَّادِقِينَ

و اگر پيراهن او از پشت دريده شده زن دروغ گفته و او از راستگويان است

but, if his shirt is torn from behind, she lied, and he is of the truthful. `

فَلَمَّا رَأَى قَمِيصَهُ قُدَّ مِن دُبُرٍ قَالَ إِنَّهُ مِن كَيْدِكُنَّ إِنَّ كَيْدَكُنَّ عَظِيمٌ

پس چون [شوهرش] ديد پيراهن او از پشت چاك خورده است گفت بی شك اين از نيرنگ شما [زنان] است كه نيرنگ شما [زنان] بزرگ است

and when he saw his shirt torn at the back, he said: `this is one of your (women`s) guiles. your guile, (o woman), is great indeed!

يُوسُفُ أَعْرِضْ عَنْ هَذَا وَاسْتَغْفِرِي لِذَنبِكِ إِنَّكِ كُنتِ مِنَ الْخَاطِئِينَ

اى يوسف از اين [پيشامد] روى بگردان و تو [اى زن] براى گناه خود آمرزش بخواه كه تو از خطاكاران بوده اى

joseph, turn away from this. and you, ask forgiveness for your sin. you are indeed one of the sinners. `

وَقَالَ نِسْوَةٌ فِي الْمَدِينَةِ امْرَأَةُ الْعَزِيزِ تُرَاوِدُ فَتَاهَا عَن نَّفْسِهِ قَدْ شَغَفَهَا حُبًّا إِنَّا لَنَرَاهَا فِي ضَلاَلٍ مُّبِينٍ

و [دسته اى از] زنان در شهر گفتند زن عزيز از غلام خود كام خواسته و سخت خاطرخواه او شده است به راستى ما او را در گمراهى آشكارى می بينيم

certain women in the city said: `the governor`s wife has sought to seduce her servant. he has made her heart stricken with love for him. clearly, we perceive her to be in error. `

فَلَمَّا سَمِعَتْ بِمَكْرِهِنَّ أَرْسَلَتْ إِلَيْهِنَّ وَأَعْتَدَتْ لَهُنَّ مُتَّكَأً وَآتَتْ كُلَّ وَاحِدَةٍ مِّنْهُنَّ سِكِّينًا وَقَالَتِ اخْرُجْ عَلَيْهِنَّ فَلَمَّا رَأَيْنَهُ أَكْبَرْنَهُ وَقَطَّعْنَ أَيْدِيَهُنَّ وَقُلْنَ حَاشَ لِلّهِ مَا هَذَا بَشَرًا إِنْ هَذَا إِلاَّ مَلَكٌ كَرِيمٌ

پس چون [همسر عزيز] از مكرشان اطلاع يافت نزد آنان [كسى] فرستاد و محفلى برايشان آماده ساخت و به هر يك از آنان [ميوه و] كاردى داد و [به يوسف] گفت بر آنان درآى پس چون [زنان] او را ديدند وى را بس شگرف يافتند و [از شدت هيجان] دستهاى خود را بريدند و گفتند منزه است خدا اين بشر نيست اين جز فرشته اى بزرگوار نيست

when she heard of their sly whispers, she sent for them and prepared a banquet. to each she gave a knife, (then called joseph saying:) `come and attend to them. ` when they saw him, they were so taken with him that they cut their hands, and said: `allah save us! this is no mortal, he is no other but a noble angel! `

قَالَتْ فَذَلِكُنَّ الَّذِي لُمْتُنَّنِي فِيهِ وَلَقَدْ رَاوَدتُّهُ عَن نَّفْسِهِ فَاسَتَعْصَمَ وَلَئِن لَّمْ يَفْعَلْ مَا آمُرُهُ لَيُسْجَنَنَّ وَلَيَكُونًا مِّنَ الصَّاغِرِينَ

[زليخا] گفت اين همان است كه در باره او سرزنشم می كرديد آرى من از او كام خواستم و[لى] او خود را نگاه داشت و اگر آنچه را به او دستور می دهم نكند قطعا زندانى خواهد شد و حتما از خوارشدگان خواهد گرديد

whereupon she said: `now you see, this is he on whose account you blamed me. yes, i sought to seduce him, but he was unyielding. if he declines to do what i command, he shall be imprisoned and be one of the humiliated. `

قَالَ رَبِّ السِّجْنُ أَحَبُّ إِلَيَّ مِمَّا يَدْعُونَنِي إِلَيْهِ وَإِلاَّ تَصْرِفْ عَنِّي كَيْدَهُنَّ أَصْبُ إِلَيْهِنَّ وَأَكُن مِّنَ الْجَاهِلِينَ

[يوسف] گفت پروردگارا زندان براى من دوست داشتنی تر است از آنچه مرا به آن می خوانند و اگر نيرنگ آنان را از من بازنگردانى به سوى آنان خواهم گراييد و از [جمله] نادانان خواهم شد

he supplicated: `lord, prison is dearer to me than that to which they invite me. yet if you do not shield me from their guile i shall yield to them and be one of the ignorant. `

فَاسْتَجَابَ لَهُ رَبُّهُ فَصَرَفَ عَنْهُ كَيْدَهُنَّ إِنَّهُ هُوَ السَّمِيعُ الْعَلِيمُ

پس پروردگارش [دعاى] او را اجابت كرد و نيرنگ آنان را از او بگردانيد آرى او شنواى داناست

his lord answered him and he turned their guile away from him. indeed, he is the hearer, the knower.

ثُمَّ بَدَا لَهُم مِّن بَعْدِ مَا رَأَوُاْ الآيَاتِ لَيَسْجُنُنَّهُ حَتَّى حِينٍ

آنگاه پس از ديدن آن نشانه ها به نظرشان آمد كه او را تا چندى به زندان افكنند

then it seemed good to them, even after they had seen the signs, that they should imprison him for some time.

وَدَخَلَ مَعَهُ السِّجْنَ فَتَيَانَ قَالَ أَحَدُهُمَآ إِنِّي أَرَانِي أَعْصِرُ خَمْرًا وَقَالَ الآخَرُ إِنِّي أَرَانِي أَحْمِلُ فَوْقَ رَأْسِي خُبْزًا تَأْكُلُ الطَّيْرُ مِنْهُ نَبِّئْنَا بِتَأْوِيلِهِ إِنَّا نَرَاكَ مِنَ الْمُحْسِنِينَ

و دو جوان با او به زندان درآمدند [روزى] يكى از آن دو گفت من خويشتن را [به خواب] ديدم كه [انگور براى] شراب می فشارم و ديگرى گفت من خود را [به خواب] ديدم كه بر روى سرم نان می برم و پرندگان از آن می خورند به ما از تعبيرش خبر ده كه ما تو را از نيكوكاران می بينيم

two young men went to prison with him. one of them said: `i saw (in a vision) that i was pressing grapes. ` and the other said: `i saw (in a vision) that i was carrying bread upon my head, and that birds ate of it. tell us its interpretation, for we can see you are among the good. `

قَالَ لاَ يَأْتِيكُمَا طَعَامٌ تُرْزَقَانِهِ إِلاَّ نَبَّأْتُكُمَا بِتَأْوِيلِهِ قَبْلَ أَن يَأْتِيكُمَا ذَلِكُمَا مِمَّا عَلَّمَنِي رَبِّي إِنِّي تَرَكْتُ مِلَّةَ قَوْمٍ لاَّ يُؤْمِنُونَ بِاللّهِ وَهُم بِالآخِرَةِ هُمْ كَافِرُونَ

گفت غذايى را كه روزى شماست براى شما نمی آورند مگر آنكه من از تعبير آن به شما خبر می دهم پيش از آنكه [تعبير آن] به شما برسد اين از چيزهايى است كه پروردگارم به من آموخته است من آيين قومى را كه به خدا اعتقاد ندارند و منكر آخرتند رها كرده ام

he said: `before any food comes to feed either of you, i will give you its interpretation. that which i will tell you has been taught to me by allah. i reject the belief of a nation who do not believe in allah and disbelieve in the everlasting life.

وَاتَّبَعْتُ مِلَّةَ آبَآئِي إِبْرَاهِيمَ وَإِسْحَاقَ وَيَعْقُوبَ مَا كَانَ لَنَا أَن نُّشْرِكَ بِاللّهِ مِن شَيْءٍ ذَلِكَ مِن فَضْلِ اللّهِ عَلَيْنَا وَعَلَى النَّاسِ وَلَكِنَّ أَكْثَرَ النَّاسِ لاَ يَشْكُرُونَ

و آيين پدرانم ابراهيم و اسحاق و يعقوب را پيروى نموده ام براى ما سزاوار نيست كه چيزى را شريك خدا كنيم اين از عنايت خدا بر ما و بر مردم است ولى بيشتر مردم سپاسگزارى نمی كنند

i follow the creed of my fathers, abraham, isaac, and jacob. it is not for us to associate anything with allah. such is the favor of allah to us, and to mankind. yet most people do not give thanks.

يَا صَاحِبَيِ السِّجْنِ أَأَرْبَابٌ مُّتَفَرِّقُونَ خَيْرٌ أَمِ اللّهُ الْوَاحِدُ الْقَهَّارُ

اى دو رفيق زندانيم آيا خدايان پراكنده بهترند يا خداى يگانه مقتدر

my fellowprisoners, say which is better, many gods at variance, or allah the one, the conqueror?

مَا تَعْبُدُونَ مِن دُونِهِ إِلاَّ أَسْمَاء سَمَّيْتُمُوهَا أَنتُمْ وَآبَآؤُكُم مَّا أَنزَلَ اللّهُ بِهَا مِن سُلْطَانٍ إِنِ الْحُكْمُ إِلاَّ لِلّهِ أَمَرَ أَلاَّ تَعْبُدُواْ إِلاَّ إِيَّاهُ ذَلِكَ الدِّينُ الْقَيِّمُ وَلَكِنَّ أَكْثَرَ النَّاسِ لاَ يَعْلَمُونَ

شما به جاى او جز نامهايى [چند] را نمی پرستيد كه شما و پدرانتان آنها را نامگذارى كرده ايد و خدا دليلى بر [حقانيت] آنها نازل نكرده است فرمان جز براى خدا نيست دستور داده كه جز او را نپرستيد اين است دين درست ولى بيشتر مردم نمی دانند

that which you worship, other than him, are nothing but names which you and your fathers have named and for which allah has sent down no authority. judgement rests with allah alone. he has commanded you to worship none except him. that is the right religion, yet most people do not know.

يَا صَاحِبَيِ السِّجْنِ أَمَّا أَحَدُكُمَا فَيَسْقِي رَبَّهُ خَمْرًا وَأَمَّا الآخَرُ فَيُصْلَبُ فَتَأْكُلُ الطَّيْرُ مِن رَّأْسِهِ قُضِيَ الأَمْرُ الَّذِي فِيهِ تَسْتَفْتِيَانِ

اى دو رفيق زندانيم اما يكى از شما به آقاى خود باده می نوشاند و اما ديگرى به دار آويخته می شود و پرندگان از [مغز] سرش می خورند امرى كه شما دو تن از من جويا شديد تحقق يافت

my fellowprisoners, one of you will pour wine for his lord whereas the other will be crucified, and birds will peck at his head. the matter you inquired about has been decided.

وَقَالَ لِلَّذِي ظَنَّ أَنَّهُ نَاجٍ مِّنْهُمَا اذْكُرْنِي عِندَ رَبِّكَ فَأَنسَاهُ الشَّيْطَانُ ذِكْرَ رَبِّهِ فَلَبِثَ فِي السِّجْنِ بِضْعَ سِنِينَ

و [يوسف] به آن كس از آن دو كه گمان می كرد خلاص می شود گفت مرا نزد آقاى خود به ياد آور و[لى] شيطان يادآورى به آقايش را از ياد او برد در نتيجه چند سالى در زندان ماند

and he said to the one of the two who he knew would be saved: `mention me in the presence of your lord. ` but satan made him forget to mention him to his master, so that he remained in prison for a certain number years.

وَقَالَ الْمَلِكُ إِنِّي أَرَى سَبْعَ بَقَرَاتٍ سِمَانٍ يَأْكُلُهُنَّ سَبْعٌ عِجَافٌ وَسَبْعَ سُنبُلاَتٍ خُضْرٍ وَأُخَرَ يَابِسَاتٍ يَا أَيُّهَا الْمَلأُ أَفْتُونِي فِي رُؤْيَايَ إِن كُنتُمْ لِلرُّؤْيَا تَعْبُرُونَ

و پادشاه [مصر] گفت من [در خواب] ديدم هفت گاو فربه است كه هفت [گاو] لاغر آنها را می خورند و هفت خوشه سبز و [هفت خوشه] خشگيده ديگر اى سران قوم اگر خواب تعبير می كنيد در باره خواب من به من نظر دهيد

the king said: `i saw in a vision seven fatted cows being devoured by seven lean ones; and seven green ears of corn and seven others withered. my counselors, tell me the meaning of my vision, if you can interpret visions. `

قَالُواْ أَضْغَاثُ أَحْلاَمٍ وَمَا نَحْنُ بِتَأْوِيلِ الأَحْلاَمِ بِعَالِمِينَ

گفتند خوابهايى است پريشان و ما به تعبير خوابهاى آشفته دانا نيستيم

they said: `they are confused nightmares, nor do we know anything of the interpretation of visions. `

وَقَالَ الَّذِي نَجَا مِنْهُمَا وَادَّكَرَ بَعْدَ أُمَّةٍ أَنَاْ أُنَبِّئُكُم بِتَأْوِيلِهِ فَأَرْسِلُونِ

و آن كس از آن دو [زندانى] كه نجات يافته و پس از چندى [يوسف را] به خاطر آورده بود گفت مرا به [زندان] بفرستيد تا شما را از تعبير آن خبر دهم

after all that time, the one of the two who had been saved remembered, he said: `i will interpret it for you, so let me go. `

يُوسُفُ أَيُّهَا الصِّدِّيقُ أَفْتِنَا فِي سَبْعِ بَقَرَاتٍ سِمَانٍ يَأْكُلُهُنَّ سَبْعٌ عِجَافٌ وَسَبْعِ سُنبُلاَتٍ خُضْرٍ وَأُخَرَ يَابِسَاتٍ لَّعَلِّي أَرْجِعُ إِلَى النَّاسِ لَعَلَّهُمْ يَعْلَمُونَ

اى يوسف اى مرد راستگوى در باره [اين خواب كه] هفت گاو فربه هفت [گاو] لاغر آنها را می خورند و هفت خوشه سبز و [هفت خوشه] خشگيده ديگر به ما نظر ده تا به سوى مردم برگردم شايد آنان [تعبيرش را] بدانند

(he said:) `joseph, the truthful, tell us of the seven fatted cows that were devoured by seven lean ones also of the seven green ears of corn and the other seven which were withered, so that i can go back to the people and then they will then know. `

قَالَ تَزْرَعُونَ سَبْعَ سِنِينَ دَأَبًا فَمَا حَصَدتُّمْ فَذَرُوهُ فِي سُنبُلِهِ إِلاَّ قَلِيلًا مِّمَّا تَأْكُلُونَ

گفت هفت سال پى در پى می كاريد و آنچه را درويديد جز اندكى را كه می خوريد در خوشه اش واگذاريد

he replied: `you shall sow for seven years as is your way. leave in the ear (of corn) you reap, except a little which you eat.

ثُمَّ يَأْتِي مِن بَعْدِ ذَلِكَ سَبْعٌ شِدَادٌ يَأْكُلْنَ مَا قَدَّمْتُمْ لَهُنَّ إِلاَّ قَلِيلًا مِّمَّا تُحْصِنُونَ

آنگاه پس از آن هفت سال سخت می آيد كه آنچه را براى آن [سالها] از پيش نهاده ايد جز اندكى را كه ذخيره می كنيد همه را خواهند خورد

thereafter, seven hard years will come upon you, which will consume all but little of that which you have stored.

ثُمَّ يَأْتِي مِن بَعْدِ ذَلِكَ عَامٌ فِيهِ يُغَاثُ النَّاسُ وَفِيهِ يَعْصِرُونَ

آنگاه پس از آن سالى فرا می رسد كه به مردم در آن [سال] باران می رسد و در آن آب ميوه می گيرند

then, there will come a year in which people are helped, in which the people will press. `

وَقَالَ الْمَلِكُ ائْتُونِي بِهِ فَلَمَّا جَاءهُ الرَّسُولُ قَالَ ارْجِعْ إِلَى رَبِّكَ فَاسْأَلْهُ مَا بَالُ النِّسْوَةِ اللاَّتِي قَطَّعْنَ أَيْدِيَهُنَّ إِنَّ رَبِّي بِكَيْدِهِنَّ عَلِيمٌ

و پادشاه گفت او را نزد من آوريد پس هنگامى كه آن فرستاده نزد وى آمد [يوسف] گفت نزد آقاى خويش برگرد و از او بپرس كه حال آن زنانى كه دستهاى خود را بريدند چگونه است زيرا پروردگار من به نيرنگ آنان آگاه است

the king said: `bring him before me. ` but when the king`s envoy came to him, he said: `go back to your lord and ask him: "what about the women who cut their hands. indeed, my lord knows their guile. `

قَالَ مَا خَطْبُكُنَّ إِذْ رَاوَدتُّنَّ يُوسُفَ عَن نَّفْسِهِ قُلْنَ حَاشَ لِلّهِ مَا عَلِمْنَا عَلَيْهِ مِن سُوءٍ قَالَتِ امْرَأَةُ الْعَزِيزِ الآنَ حَصْحَصَ الْحَقُّ أَنَاْ رَاوَدتُّهُ عَن نَّفْسِهِ وَإِنَّهُ لَمِنَ الصَّادِقِينَ

[پادشاه] گفت وقتى از يوسف كام [مى]خواستيد چه منظور داشتيد زنان گفتند منزه ست خدا ما گناهى بر او نمی دانيم همسر عزيز گفت اكنون حقيقت آشكار شد من [بودم كه] از او كام خواستم و بی شك او از راستگويان است

`what was your business, women, ` he asked, `when you solicited joseph? ` `allah save us! ` they replied. `we know no evil against him. ` the governor`s wife said: `the truth has been discovered at last; i solicited him; he is among the truthful.

ذَلِكَ لِيَعْلَمَ أَنِّي لَمْ أَخُنْهُ بِالْغَيْبِ وَأَنَّ اللّهَ لاَ يَهْدِي كَيْدَ الْخَائِنِينَ

[يوسف گفت] اين [درخواست اعاده حيثيت] براى آن بود كه [عزيز] بداند من در نهان به او خيانت نكردم و خدا نيرنگ خائنان را به جايى نمی رساند

this (i have done) so that he will know i did not secretly betray him, and that allah does not guide the guile of the treacherous.

وَمَا أُبَرِّئُ نَفْسِي إِنَّ النَّفْسَ لأَمَّارَةٌ بِالسُّوءِ إِلاَّ مَا رَحِمَ رَبِّيَ إِنَّ رَبِّي غَفُورٌ رَّحِيمٌ

و من نفس خود را تبرئه نمی كنم چرا كه نفس قطعا به بدى امر می كند مگر كسى را كه خدا رحم كند زيرا پروردگار من آمرزنده مهربان است

yet i do not consider my soul was innocent, surely the soul incites to evil except to whom my lord has mercy; indeed, my lord is forgiving, the most merciful. `