وَمَا مِن دَآبَّةٍ فِي الأَرْضِ إِلاَّ عَلَى اللّهِ رِزْقُهَا وَيَعْلَمُ مُسْتَقَرَّهَا وَمُسْتَوْدَعَهَا كُلٌّ فِي كِتَابٍ مُّبِينٍ

و هيچ جنبنده اى در زمين نيست مگر [اينكه] روزيش بر عهده خداست و [او] قرارگاه و محل مردنش را می داند همه [اينها] در كتابى روشن [ثبت] است

there is not a crawling (creature) on the earth whose provision is not by allah. he knows its resting place and its repository. all is in a clear book.

وَهُوَ الَّذِي خَلَق السَّمَاوَاتِ وَالأَرْضَ فِي سِتَّةِ أَيَّامٍ وَكَانَ عَرْشُهُ عَلَى الْمَاء لِيَبْلُوَكُمْ أَيُّكُمْ أَحْسَنُ عَمَلًا وَلَئِن قُلْتَ إِنَّكُم مَّبْعُوثُونَ مِن بَعْدِ الْمَوْتِ لَيَقُولَنَّ الَّذِينَ كَفَرُواْ إِنْ هَذَا إِلاَّ سِحْرٌ مُّبِينٌ

و اوست كسى كه آسمانها و زمين را در شش هنگام آفريد و عرش او بر آب بود تا شما را بيازمايد كه كدام يك نيكوكارتريد و اگر بگويى شما پس از مرگ برانگيخته خواهيد شد قطعا كسانى كه كافر شده اند خواهند گفت اين [ادعا] جز سحرى آشكار نيست

it is he who created the heavens and the earth in six days and his throne was upon the waters that he might try you, (and see) which of you excel in works. if you say: `after death you shall be raised up, ` the unbelievers will say: `this is nothing but clear sorcery. `

وَلَئِنْ أَخَّرْنَا عَنْهُمُ الْعَذَابَ إِلَى أُمَّةٍ مَّعْدُودَةٍ لَّيَقُولُنَّ مَا يَحْبِسُهُ أَلاَ يَوْمَ يَأْتِيهِمْ لَيْسَ مَصْرُوفًا عَنْهُمْ وَحَاقَ بِهِم مَّا كَانُواْ بِهِ يَسْتَهْزِئُونَ

و اگر عذاب را تا چندگاهى از آنان به تاخير افكنيم حتما خواهند گفت چه چيز آن را باز می دارد آگاه باش روزى كه [عذاب] به آنان برسد از ايشان بازگشتنى نيست و آنچه را كه مسخره می كردند آنان را فرو خواهد گرفت

and if we delay the punishment till an appointed time, they will ask: `what has detained it? ` indeed, the day will come to them, it will not be turned away from them, and that they mocked at will encompass them.

وَلَئِنْ أَذَقْنَا الإِنْسَانَ مِنَّا رَحْمَةً ثُمَّ نَزَعْنَاهَا مِنْهُ إِنَّهُ لَيَؤُوسٌ كَفُورٌ

و اگر از جانب خود رحمتى به انسان بچشانيم سپس آن را از وى سلب كنيم قطعا نوميد و ناسپاس خواهد بود

if we let a human taste our mercy and then withhold it from him, he becomes desperate and ungrateful.

وَلَئِنْ أَذَقْنَاهُ نَعْمَاء بَعْدَ ضَرَّاء مَسَّتْهُ لَيَقُولَنَّ ذَهَبَ السَّيِّئَاتُ عَنِّي إِنَّهُ لَفَرِحٌ فَخُورٌ

و اگر پس از محنتى كه به او رسيده نعمتى به او بچشانيم حتما خواهد گفت گرفتاريها از من دور شد بی گمان او شادمان و فخرفروش است

and if after adversity had come upon him, we let him taste prosperity, he says: `evil has left me! ` see, he is jubilant and boastful,

إِلاَّ الَّذِينَ صَبَرُواْ وَعَمِلُواْ الصَّالِحَاتِ أُوْلَئِكَ لَهُم مَّغْفِرَةٌ وَأَجْرٌ كَبِيرٌ

مگر كسانى كه شكيبايى ورزيده و كارهاى شايسته كرده اند [كه] براى آنان آمرزش و پاداشى بزرگ خواهد بود

except those who are patient and do good deeds, for them awaits forgiveness and a mighty wage.

فَلَعَلَّكَ تَارِكٌ بَعْضَ مَا يُوحَى إِلَيْكَ وَضَآئِقٌ بِهِ صَدْرُكَ أَن يَقُولُواْ لَوْلاَ أُنزِلَ عَلَيْهِ كَنزٌ أَوْ جَاء مَعَهُ مَلَكٌ إِنَّمَا أَنتَ نَذِيرٌ وَاللّهُ عَلَى كُلِّ شَيْءٍ وَكِيلٌ

و مبادا تو برخى از آنچه را كه به سويت وحى می شود ترك گويى و سينه ات بدان تنگ گردد كه می گويند چرا گنجى بر او فرو فرستاده نشده يا فرشته اى با او نيامده است تو فقط هشداردهنده اى و خدا بر هر چيزى نگهبان است

perhaps you are leaving part of what has been sent down to you, and your chest is straitened by it, because they say: `why has no treasure been sent down to him, or an angel come with him? ` you are only a warner, and allah is a guardian over everything.

أَمْ يَقُولُونَ افْتَرَاهُ قُلْ فَأْتُواْ بِعَشْرِ سُوَرٍ مِّثْلِهِ مُفْتَرَيَاتٍ وَادْعُواْ مَنِ اسْتَطَعْتُم مِّن دُونِ اللّهِ إِن كُنتُمْ صَادِقِينَ

يا می گويند اين [قرآن] را به دروغ ساخته است بگو اگر راست می گوييد ده سوره برساخته شده مانند آن بياوريد و غير از خدا هر كه را می توانيد فرا خوانيد

or do they say: `he has forged it? ` say (to them): `then produce ten forged chapters like it. call, if you are able, upon other than allah, if what you say is true. `

فَإِن لَّمْ يَسْتَجِيبُواْ لَكُمْ فَاعْلَمُواْ أَنَّمَا أُنزِلِ بِعِلْمِ اللّهِ وَأَن لاَّ إِلَهَ إِلاَّ هُوَ فَهَلْ أَنتُم مُّسْلِمُونَ

پس اگر شما را اجابت نكردند بدانيد كه آنچه نازل شده است به علم خداست و اينكه معبودى جز او نيست پس آيا شما گردن می نهيد

but if they do not answer you, know that it has been sent down with the knowledge of allah, and that there is no god except he. so, have you surrendered (become muslims)?

مَن كَانَ يُرِيدُ الْحَيَاةَ الدُّنْيَا وَزِينَتَهَا نُوَفِّ إِلَيْهِمْ أَعْمَالَهُمْ فِيهَا وَهُمْ فِيهَا لاَ يُبْخَسُونَ

كسانى كه زندگى دنيا و زيور آن را بخواهند [جزاى] كارهايشان را در آنجا به طور كامل به آنان می دهيم و به آنان در آنجا كم داده نخواهد شد

we shall pay those who desire the present life and its adornments in full for the work they have done therein, they shall not be defrauded;

أُوْلَئِكَ الَّذِينَ لَيْسَ لَهُمْ فِي الآخِرَةِ إِلاَّ النَّارُ وَحَبِطَ مَا صَنَعُواْ فِيهَا وَبَاطِلٌ مَّا كَانُواْ يَعْمَلُونَ

اينان كسانى هستند كه در آخرت جز آتش برايشان نخواهد بود و آنچه در آنجا كرده اند به هدر رفته و آنچه انجام می داده اند باطل گرديده است

those are they who in the everlasting life will have only the fire. there, their deeds will have failed and their works will be void.

أَفَمَن كَانَ عَلَى بَيِّنَةٍ مِّن رَّبِّهِ وَيَتْلُوهُ شَاهِدٌ مِّنْهُ وَمِن قَبْلِهِ كِتَابُ مُوسَى إَمَامًا وَرَحْمَةً أُوْلَئِكَ يُؤْمِنُونَ بِهِ وَمَن يَكْفُرْ بِهِ مِنَ الأَحْزَابِ فَالنَّارُ مَوْعِدُهُ فَلاَ تَكُ فِي مِرْيَةٍ مِّنْهُ إِنَّهُ الْحَقُّ مِن رَّبِّكَ وَلَكِنَّ أَكْثَرَ النَّاسِ لاَ يُؤْمِنُونَ

آيا كسى كه از جانب پروردگارش بر حجتى روشن است و شاهدى از [خويشان] او پيرو آن است و پيش از وى [نيز] كتاب موسى راهبر و مايه رحمت بوده است [دروغ می بافد] آنان [كه در جستجوى حقيقت اند] به آن می گروند و هر كس از گروه هاى [مخالف] به آن كفر ورزد آتش وعده گاه اوست پس در آن ترديد مكن كه آن حق است [و] از جانب پروردگارت [آمده است] ولى بيشتر مردم باور نمی كنند

then what of he who stands upon a clear proof from his lord, recited by a witness from him and before him is the book of moses for a guide and a mercy? those believe in it. but as for those partisans who disbelieve in it, their promised land shall be the fire. therefore do not doubt it. it is the truth from your lord, yet most people do not believe.

وَمَنْ أَظْلَمُ مِمَّنِ افْتَرَى عَلَى اللّهِ كَذِبًا أُوْلَئِكَ يُعْرَضُونَ عَلَى رَبِّهِمْ وَيَقُولُ الأَشْهَادُ هَؤُلاء الَّذِينَ كَذَبُواْ عَلَى رَبِّهِمْ أَلاَ لَعْنَةُ اللّهِ عَلَى الظَّالِمِينَ

و چه كسى ستمكارتر از آن كس است كه بر خدا دروغ بندد آنان بر پروردگارشان دروغ عرضه می شوند و گواهان خواهند گفت اينان بودند كه بر پروردگارشان دروغ بستند هان لعنت خدا بر ستمگران باد

and who is greater in evil than he who forges a lie against allah? those, they shall be brought before their lord, and witnesses will say: `those are they who lied against their lord. ` indeed, the curse of allah shall fall upon the evildoers,

الَّذِينَ يَصُدُّونَ عَن سَبِيلِ اللّهِ وَيَبْغُونَهَا عِوَجًا وَهُم بِالآخِرَةِ هُمْ كَافِرُونَ

همانان كه [مردم را] از راه خدا باز می دارند و آن را كج می شمارند و خود آخرت را باور ندارند

who bar others from the path of allah and seek to make it crooked, they disbelieve in the everlasting life.

أُولَئِكَ لَمْ يَكُونُواْ مُعْجِزِينَ فِي الأَرْضِ وَمَا كَانَ لَهُم مِّن دُونِ اللّهِ مِنْ أَوْلِيَاء يُضَاعَفُ لَهُمُ الْعَذَابُ مَا كَانُواْ يَسْتَطِيعُونَ السَّمْعَ وَمَا كَانُواْ يُبْصِرُونَ

آنان در زمين درمانده كنندگان [خدا] نيستند و جز خدا دوستانى براى آنان نيست عذاب براى آنان دو چندان می شود آنان توان شنيدن [حق را] نداشتند و [حق را] نمی ديدند

they are unable to frustrate him on the earth; there is none to protect them, except allah. those, their punishment shall be doubled; they could neither hear nor see.

أُوْلَئِكَ الَّذِينَ خَسِرُواْ أَنفُسَهُمْ وَضَلَّ عَنْهُم مَّا كَانُواْ يَفْتَرُونَ

اينانند كه به خويشتن زيان زده و آنچه را به دروغ برساخته بودند از دست داده اند

those are they that have lost their souls, and that which they forged has left them;

لاَ جَرَمَ أَنَّهُمْ فِي الآخِرَةِ هُمُ الأَخْسَرُونَ

شك نيست كه آنان در آخرت زيانكارترند

without doubt they will be the greatest losers in the everlasting life.

إِنَّ الَّذِينَ آمَنُواْ وَعَمِلُواْ الصَّالِحَاتِ وَأَخْبَتُواْ إِلَى رَبِّهِمْ أُوْلَئِكَ أَصْحَابُ الجَنَّةِ هُمْ فِيهَا خَالِدُونَ

بی گمان كسانى كه ايمان آورده و كارهاى شايسته كرده و [با فروتنى] به سوى پروردگارشان آرام يافتند آنان اهل بهشتند و در آن جاودانه خواهند بود

whereas those who believe and do good deeds and humble themselves before their lord, they are the companions of paradise, and there they shall live for ever.

مَثَلُ الْفَرِيقَيْنِ كَالأَعْمَى وَالأَصَمِّ وَالْبَصِيرِ وَالسَّمِيعِ هَلْ يَسْتَوِيَانِ مَثَلًا أَفَلاَ تَذَكَّرُونَ

مثل اين دو گروه چون نابينا و كر [در مقايسه] با بينا و شنواست آيا در مثل يكسانند پس آيا پند نمی گيريد

the likeness of the two parties is as one who is blind and deaf, and one that sees and hears, are they equally alike, will you not remember?

وَلَقَدْ أَرْسَلْنَا نُوحًا إِلَى قَوْمِهِ إِنِّي لَكُمْ نَذِيرٌ مُّبِينٌ

و به راستى نوح را به سوى قومش فرستاديم [گفت] من براى شما هشداردهنده اى آشكارم

we sent noah to his nation. (he said:) `i am a warner for you, and a bearer of glad tidings.

أَن لاَّ تَعْبُدُواْ إِلاَّ اللّهَ إِنِّيَ أَخَافُ عَلَيْكُمْ عَذَابَ يَوْمٍ أَلِيمٍ

كه جز خدا را نپرستيد زيرا من از عذاب روزى سهمگين بر شما بيمناكم

worship none except allah. i fear for you the punishment of a painful day. `

فَقَالَ الْمَلأُ الَّذِينَ كَفَرُواْ مِن قِوْمِهِ مَا نَرَاكَ إِلاَّ بَشَرًا مِّثْلَنَا وَمَا نَرَاكَ اتَّبَعَكَ إِلاَّ الَّذِينَ هُمْ أَرَاذِلُنَا بَادِيَ الرَّأْيِ وَمَا نَرَى لَكُمْ عَلَيْنَا مِن فَضْلٍ بَلْ نَظُنُّكُمْ كَاذِبِينَ

پس سران قومش كه كافر بودند گفتند ما تو را جز بشرى مثل خود نمی بينيم و جز [جماعتى از] فرومايگان ما آن هم نسنجيده نمی بينيم كسى تو را پيروى كرده باشد و شما را بر ما امتيازى نيست بلكه شما را دروغگو می دانيم

the unbelieving council of his nation said: `we do not see you other than a human like ourselves. we see your followers are none but the lowliest amongst us, and their opinion is not to be considered. we do not see you superior to us, rather, we consider you liars. `

قَالَ يَا قَوْمِ أَرَأَيْتُمْ إِن كُنتُ عَلَى بَيِّنَةٍ مِّن رَّبِّيَ وَآتَانِي رَحْمَةً مِّنْ عِندِهِ فَعُمِّيَتْ عَلَيْكُمْ أَنُلْزِمُكُمُوهَا وَأَنتُمْ لَهَا كَارِهُونَ

گفت اى قوم من به من بگوييد اگر از طرف پروردگارم حجتى روشن داشته باشم و مرا از نزد خود رحمتى بخشيده باشد كه بر شما پوشيده است آيا ما [بايد] شما را در حالى كه بدان اكراه داريد به آن وادار كنيم

he said: `what do you think my nation! if i have a clear proof from my lord and he has given me mercy from him, though it is hidden from you, can we compel you to accept it when you hate it?

وَيَا قَوْمِ لا أَسْأَلُكُمْ عَلَيْهِ مَالًا إِنْ أَجْرِيَ إِلاَّ عَلَى اللّهِ وَمَآ أَنَاْ بِطَارِدِ الَّذِينَ آمَنُواْ إِنَّهُم مُّلاَقُو رَبِّهِمْ وَلَكِنِّيَ أَرَاكُمْ قَوْمًا تَجْهَلُونَ

و اى قوم من بر اين [رسالت] مالى از شما درخواست نمی كنم مزد من جز بر عهده خدا نيست و كسانى را كه ايمان آورده اند طرد نمی كنم قطعا آنان پروردگارشان را ديدار خواهند كرد ولى شما را قومى می بينم كه نادانى می كنيد

my nation, for this i do not ask you for your wealth for my wage is only with allah. nor will i drive away the believers, for they will surely meet their lord. but, i can see that you are ignorant.

وَيَا قَوْمِ مَن يَنصُرُنِي مِنَ اللّهِ إِن طَرَدتُّهُمْ أَفَلاَ تَذَكَّرُونَ

و اى قوم من اگر آنان را برانم چه كسى مرا در برابر خدا يارى خواهد كرد آيا عبرت نمی گيريد

were i to drive you away my nation, who would help me from allah? will you not remember?

وَلاَ أَقُولُ لَكُمْ عِندِي خَزَآئِنُ اللّهِ وَلاَ أَعْلَمُ الْغَيْبَ وَلاَ أَقُولُ إِنِّي مَلَكٌ وَلاَ أَقُولُ لِلَّذِينَ تَزْدَرِي أَعْيُنُكُمْ لَن يُؤْتِيَهُمُ اللّهُ خَيْرًا اللّهُ أَعْلَمُ بِمَا فِي أَنفُسِهِمْ إِنِّي إِذًا لَّمِنَ الظَّالِمِينَ

و به شما نمی گويم كه گنجينه هاى خدا پيش من است و غيب نمی دانم و نمی گويم كه من فرشته ام و در باره كسانى كه ديدگان شما به خوارى در آنان می نگرد نمی گويم خدا هرگز خيرشان نمی دهد خدا به آنچه در دل آنان است آگاه تر است [اگر جز اين بگويم] من در آن صورت از ستمكاران خواهم بود

i do not say to you that i possess the treasuries of allah, and i do not know the unseen. i do not say i am an angel, nor do i say to those whom you despise, allah will not give them any good. allah knows best what is in their hearts. indeed, if this were so then i would be amongst the harmdoers. `

قَالُواْ يَا نُوحُ قَدْ جَادَلْتَنَا فَأَكْثَرْتَ جِدَالَنَا فَأْتَنِا بِمَا تَعِدُنَا إِن كُنتَ مِنَ الصَّادِقِينَ

گفتند اى نوح واقعا با ما جدال كردى و بسيار [هم] جدال كردى پس اگر از راستگويانى آنچه را [از عذاب خدا] به ما وعده می دهى براى ما بياور

they said: `o noah, you have disputed, and disputed too much, with us. bring (down) upon us that which you promised us, if what you say is true! `

قَالَ إِنَّمَا يَأْتِيكُم بِهِ اللّهُ إِن شَاء وَمَا أَنتُم بِمُعْجِزِينَ

گفت تنها خداست كه اگر بخواهد آن را براى شما می آورد و شما عاجز كننده [او] نخواهيد بود

he replied: `allah will bring it (down) upon you if he will; you will never frustrate him.

وَلاَ يَنفَعُكُمْ نُصْحِي إِنْ أَرَدتُّ أَنْ أَنصَحَ لَكُمْ إِن كَانَ اللّهُ يُرِيدُ أَن يُغْوِيَكُمْ هُوَ رَبُّكُمْ وَإِلَيْهِ تُرْجَعُونَ

و اگر بخواهم شما را اندرز دهم در صورتى كه خدا بخواهد شما را بيراه گذارد اندرز من شما را سودى نمی بخشد او پروردگار شماست و به سوى او باز گردانيده می شويد

nor will my sincere counsel benefit you if i sincerely desire to counsel you if allah desires to lead you astray. he is your lord, and to him you shall return. `

أَمْ يَقُولُونَ افْتَرَاهُ قُلْ إِنِ افْتَرَيْتُهُ فَعَلَيَّ إِجْرَامِي وَأَنَاْ بَرِيءٌ مِّمَّا تُجْرَمُونَ

يا [در باره قرآن] می گويند آن را بربافته است بگو اگر آن را به دروغ سر هم كرده ام گناه من بر عهده خود من است و[لى] من از جرمى كه به من نسبت می دهيد بركنارم

or do they say: `he has fabricated it (himself)? ` say: `if i had fabricated it, then the sin rests upon me. i reject the sins you do. `

وَأُوحِيَ إِلَى نُوحٍ أَنَّهُ لَن يُؤْمِنَ مِن قَوْمِكَ إِلاَّ مَن قَدْ آمَنَ فَلاَ تَبْتَئِسْ بِمَا كَانُواْ يَفْعَلُونَ

و به نوح وحى شد كه از قوم تو جز كسانى كه [تاكنون] ايمان آورده اند هرگز [كسى] ايمان نخواهد آورد پس از آنچه می كردند غمگين مباش

and it was revealed to noah: `none of your nation will believe except whosoever has already believed. do not distress yourself with what they may do.

وَاصْنَعِ الْفُلْكَ بِأَعْيُنِنَا وَوَحْيِنَا وَلاَ تُخَاطِبْنِي فِي الَّذِينَ ظَلَمُواْ إِنَّهُم مُّغْرَقُونَ

و زير نظر ما و [به] وحى ما كشتى را بساز و در باره كسانى كه ستم كرده اند با من سخن مگوى چرا كه آنان غرق شدنی اند

build the ark with our seeing (and protection), and as we reveal. do not speak to me concerning the evildoers; they shall be drowned. `

وَيَصْنَعُ الْفُلْكَ وَكُلَّمَا مَرَّ عَلَيْهِ مَلأٌ مِّن قَوْمِهِ سَخِرُواْ مِنْهُ قَالَ إِن تَسْخَرُواْ مِنَّا فَإِنَّا نَسْخَرُ مِنكُمْ كَمَا تَسْخَرُونَ

و [نوح] كشتى را می ساخت و هر بار كه اشرافى از قومش بر او می گذشتند او را مسخره می كردند می گفت اگر ما را مسخره می كنيد ما [نيز] شما را همان گونه كه مسخره می كنيد مسخره خواهيم كرد

whenever an assembly of his nation passed by him as he was building the ark, they mocked him. whereupon he said: `if you mock us, we shall indeed mock you, just as you mock.

فَسَوْفَ تَعْلَمُونَ مَن يَأْتِيهِ عَذَابٌ يُخْزِيهِ وَيَحِلُّ عَلَيْهِ عَذَابٌ مُّقِيمٌ

به زودى خواهيد دانست چه كسى را عذابى خواركننده درمی رسد و بر او عذابى پايدار فرود می آيد

you shall know to whom a degrading punishment will come, and upon whom an everlasting punishment will fall. `

حَتَّى إِذَا جَاء أَمْرُنَا وَفَارَ التَّنُّورُ قُلْنَا احْمِلْ فِيهَا مِن كُلٍّ زَوْجَيْنِ اثْنَيْنِ وَأَهْلَكَ إِلاَّ مَن سَبَقَ عَلَيْهِ الْقَوْلُ وَمَنْ آمَنَ وَمَا آمَنَ مَعَهُ إِلاَّ قَلِيلٌ

تا آنگاه كه فرمان ما دررسيد و تنور فوران كرد فرموديم در آن [كشتى] از هر حيوانى يك جفت با كسانت مگر كسى كه قبلا در باره او سخن رفته است و كسانى كه ايمان آورده اند حمل كن و با او جز [عده] اندكى ايمان نياورده بودند

and when our command came and the oven gushed (forth with water), we said (to noah): `take on board (the ark) a pair from every species and your family, except he of whom the word has already been spoken, and those who believe. and none except a few believed with him.