قَالَ هَؤُلاء بَنَاتِي إِن كُنتُمْ فَاعِلِينَ

[لوط] گفت: اگر می خواهید [کار درست و معقولی] انجام دهید، اینان دختران منند [که برای ازدواج مناسبند.]

لوط به قوم خود گفت: من این دخترانم را به نکاح شما می‌دهم تا اگر خیال عملی دارید انجام دهید.

he said: `here are my daughters; take them (in marriage), if you would be doing. `

کہا یہ میری بیٹیاں حاضر ہیں اگر تم کرنے والے ہو

لَعَمْرُكَ إِنَّهُمْ لَفِي سَكْرَتِهِمْ يَعْمَهُونَ

[ای پیامبر!] به جان تو سوگند، آنان در مستی خود فرو رفته و سرگردان بودند.

(ای محمد) به جان تو قسم که این مردم دنیا همیشه مست شهوات نفسانی و به حیرت و غفلت و گمراهی خواهند بود.

by your life, they wandered blindly in their dazzlement.

تیری جان کی قسم ہے وہ اپنی مستی میں اندھے ہو رہے تھے

فَأَخَذَتْهُمُ الصَّيْحَةُ مُشْرِقِينَ

پس به هنگام طلوع آفتاب، صدایی [مرگبار و وحشتناک و غرّشی سهمگین] آنان را فرا گرفت.

باری، قوم لوط هنگام طلوع آفتاب به صیحه آسمانی همه هلاک شدند.

at sunrise a dreadful shout seized them.

پھر دن نکلتے ہی انہیں ہولناک آواز نے آ لیا

فَجَعَلْنَا عَالِيَهَا سَافِلَهَا وَأَمْطَرْنَا عَلَيْهِمْ حِجَارَةً مِّن سِجِّيلٍ

در نتیجه آن شهر را زیر و رو کردیم و بر آنان سنگ هایی از جنس سنگِ گل باراندیم.

و شهر و دیار آنها را زیر و زبر ساخته و آن قوم را سنگباران عذاب کردیم.

we laid it (the city) upside down and rained stones of baked clay upon them.

پھر ہم نے ان بستیوں کو زیرو زبر کر دیا اور ان پر کنکر کے پتھر برسائے

إِنَّ فِي ذَلِكَ لآيَاتٍ لِّلْمُتَوَسِّمِينَ

قطعاً در این [سرگذشت اَسفبار و حادثه عبرت آموز] نشانه هایی [از قدرت خدا و خواری و رسوایی می رمان] برای هوشمندان [که جستجوگر علل حوادث اند] وجود دارد.

و در این عذاب هوشمندان را عبرت و بصیرت بسیار است.

surely, in that there are signs for those who contemplate.

بے شک اس واقعہ میں اہلِ بصیرت کے لیے نشانیاں ہیں

وَإِنَّهَا لَبِسَبِيلٍ مُّقيمٍ

و آن [آثار و بقایای شهر ویران شده قوم لوط] بر سر راهی است که پابرجاست.

و این ویرانه اکنون بر سر راهی است بر قرار.

indeed, it is on a way which still exists.

اور بے شک یہ بستیاں سیدھے راستے پر واقع ہیں

إِنَّ فِي ذَلِكَ لآيَةً لِّلْمُؤمِنِينَ

مسلماً در این [شهر ویران شده] برای مؤمنان نشانه ای [پندآموز] است.

همانا در این عقوبت بدکاران عالم، اهل ایمان را آیت و عبرتی است.

surely, in that there is a sign for those who believe.

بے شک اس میں ایمانداروں کے لیے نشانیاں ہیں

وَإِن كَانَ أَصْحَابُ الأَيْكَةِ لَظَالِمِينَ

و بی تردید اهل ایکه [قوم شعیب] ستمکار بودند.

و اهل شهر ایکه (قوم شعیب) هم بسیار مردم ستمکاری بودند.

the dwellers of the thicket were harmdoers.

اوربن کے لوگ بھی بدکار تھے

فَانتَقَمْنَا مِنْهُمْ وَإِنَّهُمَا لَبِإِمَامٍ مُّبِينٍ

در نتیجه از آنان انتقام گرفتیم، و [آثار] دو شهر نابود شده [قوم لوط و شعیب] بر سر جاده ای آشکار قرار دارد.

آنها را نیز به کیفر رسانیدیم، و این هر دو شهر (یعنی شهر سدوم و ایکه یا مدین که دیار قوم لوط و شعیب بود، برای اهل اعتبار) بر رهگذری آشکار قرار دارند.

on them, too, we took vengeance, and they are both on a clear roadway.

پھر ہم نےان سےبھی بدلہ لیا اور یہ دونوں بستیاں کھلے راستہ پر واقع ہیں

وَلَقَدْ كَذَّبَ أَصْحَابُ الحِجْرِ الْمُرْسَلِينَ

و به راستی اهل [دیار] حجر [که سرزمینی میان مدینه و شام است] پیامبران را تکذیب کردند.

و اصحاب حجر (قوم صالح) هم رسولان را به کلی تکذیب کردند.

and the dwellers of al hijr also belied the messengers.

او ربے شک حجر والوں نے رسولوں کو جھٹلایا تھا

وَآتَيْنَاهُمْ آيَاتِنَا فَكَانُواْ عَنْهَا مُعْرِضِينَ

و ما آیات و نشانه های خود را به آنان نشان دادیم، ولی از آنان روی گردان شدند.

و از آیاتی که ما بر آنان فرستادیم رو گردانیدند.

we brought them signs, but they turned away.

اور ہم نے انہیں اپنی نشانیاں بھی دی تھیں پر وہ ان سے روگردانی کرتے تھے

وَكَانُواْ يَنْحِتُونَ مِنَ الْجِبَالِ بُيُوتًا آمِنِينَ

و همواره از کوه ها خانه ها می تراشیدند در حالی که [به خیال خود به سبب استحکام آن خانه ها] ایمن [از حوادث] بودند.

و در کوهها منزل می‌ساختند تا از خطر ایمن باشند.

they hewed their dwellings out of the mountains in safety.

او وہ لوگ پہاڑوں کو تراش کر گھر بناتے تھے کہ امن میں رہیں

فَأَخَذَتْهُمُ الصَّيْحَةُ مُصْبِحِينَ

پس هنگامی که به صبح درآمدند، صدایی [مرگبار و وحشتناک و غرّشی سهمگین] آنان را فرا گرفت.

پس صبحگاهی صیحه عذاب (قهر ما) همه آنها را نابود کرد.

but the shout seized them in the morning,

پھر انہیں صبح کے وقت سخت آواز نے آ پکڑا

فَمَا أَغْنَى عَنْهُم مَّا كَانُواْ يَكْسِبُونَ

و آنچه [از بناهای محکم و استواری که] فراهم می آوردند، عذاب خدا را از آنان دفع نکرد.

و به فراز کوه با همه ذخائر و ثروت از هلاک ایمن نگردیدند.

and that which they had earned did not help them.

پھر ان کے دنیاوی ہنر ان کے کچھ بھی کام نہ آئے

وَمَا خَلَقْنَا السَّمَاوَاتِ وَالأَرْضَ وَمَا بَيْنَهُمَا إِلاَّ بِالْحَقِّ وَإِنَّ السَّاعَةَ لآتِيَةٌ فَاصْفَحِ الصَّفْحَ الْجَمِيلَ

و آسمان ها و زمین و آنچه را میان آن دوتاست، جز به حق نیافریدیم، و بی تردید قیامت آمدنی است؛ پس [در برابر ناهنجاری های مردم] گذشتی کریمانه داشته باش.

و ما آسمانها و زمین و هر چه را که در بین آنهاست جز به حق (و برای مقصودی صحیح و حکمتی بزرگ) خلق نکرده‌ایم، و البته ساعت قیامت (که غرض و مقصود اصلی خلقت شماست) خواهد آمد، اکنون تو (ای رسول ما، از این منکران) نیکو در گذر (یعنی با خلق خوش آنها را به حق دعوت کن و اگر نپذیرند دلتنگ مباش).

we did not create the heavens and the earth, and what is between them except in truth. the hour is sure to come, therefore, forgive them with a gracious pardon.

اور ہم نے آسمانوں اور زمین اور ان کی درمیانی چیزوں کو بغیر حکمت کے پیدا نہیں کیا اور قیامت ضرور آنے والی ہے پر تو ان سے خوش خلقی کے ساتھ کنارہ کر

إِنَّ رَبَّكَ هُوَ الْخَلاَّقُ الْعَلِيمُ

یقیناً پروردگارت همان آفریننده داناست.

محققا پروردگار تو آفریننده دانایی است (که بی‌مقصود خلق را نیافریده، البته هر کسی به نتیجه عملش خواهد رسید).

your lord is the creator, the knower.

بے شک تیار رب وہی پیدا کرنے والا جاننے والا ہے

وَلَقَدْ آتَيْنَاكَ سَبْعًا مِّنَ الْمَثَانِي وَالْقُرْآنَ الْعَظِيمَ

و به راستی که هفت آیه از مثانی [یعنی سوره حمد] و قرآن بزرگ را به تو عطا کردیم.

(ای محمد) همانا هفت آیت با ثنا (و دعا که قسمت بین خدا و عبد شده و در هر نماز دو بار خوانده می‌شود، یعنی سوره حمد) و این قرآن با عظمت را بر تو فرستادیم.

we have given you the seven dual (verses, al fatihah) and the mighty holy reading (koran).

اور ہم نے تمہیں سات آیتیں دیں جو (نماز میں) دہرائی جاتی ہیں اور قرآن عظمت والا دیا

لاَ تَمُدَّنَّ عَيْنَيْكَ إِلَى مَا مَتَّعْنَا بِهِ أَزْوَاجًا مِّنْهُمْ وَلاَ تَحْزَنْ عَلَيْهِمْ وَاخْفِضْ جَنَاحَكَ لِلْمُؤْمِنِينَ

بنابراین به امکانات مادی [و ثروت و اولادی] که برخی از گروه های آنان را از آن برخوردار کردیم، چشم مدوز، و بر آنان [به سبب اینکه پذیرای حق نیستند] اندوه مخور، وپر و بال [لطف و مهربانیِ] خود را برای مؤمنان فرو گیر.

توبه این ناقابل متاع دنیوی که به طایفه‌ای از مردم کافر دادیم البته چشم مدوز و بر اینان اندوه مخور و اهل ایمان را زیر پر و بال خود گیر (و با کمال حسن خلق بپروران).

do not stretch your eyes to that we have given pairs of them to enjoy, nor sorrow for them, and lower your wing to the believers.

اور تو اپنی آنکھ اٹھا کر بھی ان چیزوں کو نہ دیکھ جو ہم نے مختلف قسم کے کافروں کو استعمال کے لیے دے رکھی ہیں اور ان پر غم نہ کر اور اپنے بازو ایمان والوں کے لیے جھکا دے

وَقُلْ إِنِّي أَنَا النَّذِيرُ الْمُبِينُ

و [به اخلال گران در امر دین] بگو: بی تردید من بیم دهنده آشکارم.

و بگو: من همان رسولم که برای اندرز و ترسانیدن (خلق از عذاب قهر خدا) با دلیلی روشن آمده‌ام.

and say: `i am the plain warner. `

اور کہہ دو بے شک میں کھلم کھلا ڈرانے والا ہوں

كَمَا أَنزَلْنَا عَلَى المُقْتَسِمِينَ

[عذابی به سوی شما می فرستیم] همان گونه که بر تفرقه افکنان [در دین] فرستادیم.

آن گونه عذابی که بر کسانی که آیات خدا را قسمت کردند (یعنی یهود و نصاری) نازل نمودیم.

so we sent it down to the partitioners,

جیسا ہم نے (عذاب) ان بانٹنے والو ں پر بھیجا ہے