مَا أَغْنَى عَنْهُم مَّا كَانُوا يُمَتَّعُونَ

آنچه را [چند سال] همواره از آن برخورداری می یافتند [عذاب را] از آنان دفعنخواهد کرد،

آیا بهره‌ای که از مال دنیا داشتند هیچ آنها را از عذاب خواهد رهانید؟

what avail will their past enjoyments be to them?

تو جو انہوں نے فائدہ اٹھایا ہے کیا ان کے کچھ کام بھی آئے گا

وَمَا أَهْلَكْنَا مِن قَرْيَةٍ إِلَّا لَهَا مُنذِرُونَ

و [مردم] هیچ شهری را نابود نکردیم مگر آنکه بیم دهندگانی برای آنان بود،

و ما اهل هیچ دیاری را تا رسولانی به هدایت و اتمام حجت بر آنها نفرستادیم هلاک نکردیم.

we never destroyed a village that did not have warners

اور ہم نے ایسی کوئی بستی ہلاک نہیں کی جس کے لیے ڈرانے والے نہ آئے ہوں

ذِكْرَى وَمَا كُنَّا ظَالِمِينَ

برای اندرز دادن و اتمام حجت؛ و ما هرگز ستمکار نبوده ایم [که مردمی را بدون فرستادن پیامبر نابود کنیم.]

این (هلاک بدان) پند و موعظه است (برای خوبان) و ما هرگز به کسی ستم نکردیم.

for a reminder, and we never harmed.

نصیحت دینے کے لیے اور ہم ظالم نہیں تھے

وَمَا تَنَزَّلَتْ بِهِ الشَّيَاطِينُ

قرآن را شیطان ها نازل نکرده اند،

و این قرآن را شیاطین فرود نیاوردند (بلکه جبرئیل امین، فرشته خدا نازل ساخته).

it was not the satans who brought it down:

اور قرآن کو شیطان لے کر نہیں نازل ہوئے

وَمَا يَنبَغِي لَهُمْ وَمَا يَسْتَطِيعُونَ

و [نزول قرآن] سزاوار آنان نیست، و قدرت [وحی کردن چنین کتابی را] ندارند،

نه هرگز این گونه سخنان از شیاطین شایسته است و نه قدرت (بر نزول آن) دارند.

it is not for them, nor are they able.

اور نہ یہ ان کا کام ہے اور نہ وہ اسے کر سکتے ہیں

إِنَّهُمْ عَنِ السَّمْعِ لَمَعْزُولُونَ

بی تردید آنان از شنیدن [وحی الهی و اخبار ملکوتی] محروم و برکنارند.

که البته آنها از استماع وحی الهی معزولند.

truly, they are expelled from hearing.

وہ تو سننے کی جگہ سے بھی دور کر دیے گئے ہیں

فَلَا تَدْعُ مَعَ اللَّهِ إِلَهًا آخَرَ فَتَكُونَ مِنَ الْمُعَذَّبِينَ

پس با خدا معبودی دیگر را مپرست، که از عذاب شدگان خواهی شد.

پس با خدای یکتا احدی را معبود مخوان و گرنه از اهل عذاب خواهی شد.

so do not call upon another god with allah, lest you should be one of those who are punished.

سو الله کے ساتھ کسی اور معبود کو نہ پکار ورنہ تو بھی عذاب میں مبتلا ہو جائے گا

وَأَنذِرْ عَشِيرَتَكَ الْأَقْرَبِينَ

و خویشان نزدیکت را [از عاقبت اعمال زشت] هشدار ده،

و (نخست) خویشان نزدیکت را (از خدا) بترسان.

warn your tribe and your near kinsmen.

اور اپنے قریب کے رشتہ داروں کو ڈرا

وَاخْفِضْ جَنَاحَكَ لِمَنِ اتَّبَعَكَ مِنَ الْمُؤْمِنِينَ

و پر و بال [فروتنی و تواضع] خود را برای مؤمنانی که از تو پیروی می کنند بگستر،

و پر و بال مرحمت بر تمام پیروان با ایمانت به تواضع بگستران.

and lower your wing to the believers who follow you.

اور جو ایمان لانے والے تیرے ساتھ ہیں ان کے لیے اپنا بازو جھکا ئے رکھ

فَإِنْ عَصَوْكَ فَقُلْ إِنِّي بَرِيءٌ مِّمَّا تَعْمَلُونَ

پس اگر تو را نافرمانی کردند بگو: من از آنچه انجام می دهید، بیزارم؛

و هرگاه قوم فرمانت را مخالفت کردند به آنها بگو: من خود از کردار (بد) شما بیزارم.

if they disobey you, say: `i am quit of what you do. `

پھر اگر تیری نافرمانی کریں تو کہہ دے میں تمہارے کام سے بیزار ہوں

وَتَوَكَّلْ عَلَى الْعَزِيزِ الرَّحِيمِ

و بر توانای شکست ناپذیر مهربان توکل کن،

و توکل بر آن خدای مقتدر مهربان کن.

put your trust in the almighty, the most merciful,

اور زبردست رحم والے پر بھروسہ کر

الَّذِي يَرَاكَ حِينَ تَقُومُ

هم او که تو را هنگامی که [برای عبادت] می ایستی، می بیند،

آن خدایی که چون (از شوقش به نماز) برخیزی تو را می‌نگرد.

who sees you when you stand

جو تجھے دیکھتا ہے جب تو اٹھتا ہے

وَتَقَلُّبَكَ فِي السَّاجِدِينَ

و گردش و حرکت تو را در میان سجده کنندگان [مشاهده می کند،]

و به انتقال تو در اهل سجود (و به دوران تحوّلت از اصلاب شامخه به ارحام مطهره) آگاه است.

and when you turn among those who prostrate themselves.

اور نمازیوں میں تیری نشست و برخاست دیکھتا ہے

إِنَّهُ هُوَ السَّمِيعُ الْعَلِيمُ

یقیناً او شنوا و داناست.

که او خدای شنوا و دانا (به گفتار و کردار خلق) است.

surely, he is the hearer, the knower.

بیشک وہ سننے والا جاننے والا ہے

هَلْ أُنَبِّئُكُمْ عَلَى مَن تَنَزَّلُ الشَّيَاطِينُ

آیا شما را خبر دهم که شیطان ها بر چه کسانی نازل می شوند؟

(بگو به کافران که) آیا می‌خواهید من شما را آگاه سازم که شیاطین بر چه کسان نازل می‌شوند؟

shall i tell you on whom the satans descend?

کیا میں تمہیں بتاؤں شیطان کس پر اترتے ہیں

تَنَزَّلُ عَلَى كُلِّ أَفَّاكٍ أَثِيمٍ

بر هر دروغ پرداز گنه پیشه ای نازل می شوند،

شیاطین بر هر شخص بسیار دروغگوی بدکار نازل می‌شوند.

they descend on every guilty impostor.

ہر جھوٹے گناہگار پر اترتے ہیں

يُلْقُونَ السَّمْعَ وَأَكْثَرُهُمْ كَاذِبُونَ

که گوش [بر القائات و اغواگری های شیطان] می سپرند، و بیشتر شیطان ها دروغگویند،

گوش فرا می‌دهند (تا حرف مؤمنان و قوای قدسی را ربوده و به اتباع خود برسانند) و اکثرشان دروغ می‌گویند (و اندک راست آنها هم برای شبهه کاری و فساد و فتنه انگیزی است).

they listen, but most of them are liars.

وہ سنی ہوئی باتیں پہنچاتے ہیں اوراکثر ان میں سے جھوٹے ہوتے ہیں

وَالشُّعَرَاء يَتَّبِعُهُمُ الْغَاوُونَ

و [پیامبر، شاعر و خیال پرداز نیست، چون] شاعران [خیال پرداز] را [که حقایق را هجو می کنند، و با مطالب بی اساس به واقعیات می تازند] گمراهان، پیروی می کنند.

و شاعران (یاوه سرای کفار مانند عالمان بی‌عمل و مدعیان باطل) را مردم جاهل گمراه پیروی کنند.

poets are followed by the perverse.

اور شاعروں کی پیروی تو گمراہ ہی کرتے ہیں

أَلَمْ تَرَ أَنَّهُمْ فِي كُلِّ وَادٍ يَهِيمُونَ

آیا ندانسته ای که آنان در هر وادی [باطلی خیال پردازانه] حیران و سرگردانند؟

آیا ننگری که آنها خود به هر وادی حیرت سرگشته‌اند؟

have you not seen how they wander in every valley,

کیا تم نےنہیں دیکھاکہ وہ ہر میدان میں بھٹکتے پھرتے ہیں

وَأَنَّهُمْ يَقُولُونَ مَا لَا يَفْعَلُونَ

و مطالبی می گویند که خود عمل نمی کنند،

و آنها بسیار سخنان می‌گویند که یکی را عمل نمی‌کنند.

and they say what they do not do?

اور جو وہ کہتے ہیں کرتے نہیں

إِلَّا الَّذِينَ آمَنُوا وَعَمِلُوا الصَّالِحَاتِ وَذَكَرُوا اللَّهَ كَثِيرًا وَانتَصَرُوا مِن بَعْدِ مَا ظُلِمُوا وَسَيَعْلَمُ الَّذِينَ ظَلَمُوا أَيَّ مُنقَلَبٍ يَنقَلِبُونَ

مگر آنان که ایمان آورده و کارهای شایسته انجام داده اند و خدا را بسیار یاد کردند و پس از آنکه [با شعرهای باطل دشمنان، هجویّات مشرکان و یاوه های کافران] مورد ستم قرار گرفتند [با شعرهای توحیدی و اصیل و استوار خود] به انتقام گرفتن [از دشمن و دفاع از خویش] برخاستند، و کسانی که ستم کرده اند، به زودی خواهند دانست که به چه بازگشت گاهی باز خواهند گشت؟!

مگر آن شاعران که اهل ایمان و نیکوکار بوده و یاد خدا بسیار کردند و برای انتقام از (هجو و) ستمی که در حق آنها (و سایر مؤمنان) شده (به نظم سخن و طبع شعر) به انتقام و دفاع برخاستند (و به شمشیر زبان با دشمنان دین جهاد کردند، آنان را مؤمنان پیروی خواهند کرد) و آنان که ظلم و ستم کردند به زودی خواهند دانست که به چه کیفر گاهی و دوزخ انتقامی بازگشت می‌کنند.

except those who believe, and do good works and remember allah in abundance and became victorious after they had been wronged. the wrongdoers will surely know which turn they will be returning to (hell).

مگروہ جو ایمان لائے اور نیک کام کیے اور الله کوبہت یاد کیا اور مظلوم ہونے کے بعد بدلہ لیا اور ظالموں کو ابھی معلوم ہو جائے گا کہ کس کروٹ پر پڑتے ہیں