إِذْ نَادَاهُ رَبُّهُ بِالْوَادِ الْمُقَدَّسِ طُوًى

هنگامی که پروردگارش او را در وادی مقدس طوی ندا داد

آن گاه که خدایش او را در وادی مقدس طوی (قرب طور) ندا کرد.

his lord called to him in the sacred valley of towa,

اذْهَبْ إِلَى فِرْعَوْنَ إِنَّهُ طَغَى

که به سوی فرعون برو؛ زیرا که طغیان کرده است.

که به سوی فرعون برو که او سخت به راه طغیان رفته است.

saying `go to pharaoh, he has become exceedingly insolent,

فَقُلْ هَل لَّكَ إِلَى أَن تَزَكَّى

پس به او بگو: می خواهی [از آلودگی شرک و طغیان] پاک و پاکیزه شوی؟

پس بگو: میل داری که (از پلیدی خود پرستی و شرک) پاک و پاکیزه شوی؟

and say: "will you purify yourself,

وَأَهْدِيَكَ إِلَى رَبِّكَ فَتَخْشَى

من تو را به سوی پروردگارت راهنمایی می کنم تا از او بترسی [و از طغیان دست برداری.]

و تو را به راه خدا هدایت کنم تا بترسی (و به درگاه عظمت و قدرت او خاشع و فروتن شوی).

that i might guide you to your lord, so that you fear (him)."

فَأَرَاهُ الْآيَةَ الْكُبْرَى

پس آن معجزه بزرگ تر را به او نشان داد.

پس آن آیت و معجزه بزرگتر را به او نمود.

he showed him the mighty sign,

فَكَذَّبَ وَعَصَى

ولی [او آن را] تکذیب کرد و سرپیچی نمود.

فرعون تکذیب و نافرمانی کرد.

but he belied and disobeyed,

ثُمَّ أَدْبَرَ يَسْعَى

سپس [به حق] پشت کرد [و برای نابودی موسی] به تلاش برخاست!

از آن پس (که معجزه موسی دید) باز روی از حق بگردانید و (برای دفع موسی) به جهد و کوشش برخاست.

and hastily turned away,

فَحَشَرَ فَنَادَى

پس [قومش را] گرد آورد، و ندا داد

پس (با رجال بزرگ دربار خود) انجمن کرد و ندا داد.

then, he gathered, proclaimed, then said:

فَقَالَ أَنَا رَبُّكُمُ الْأَعْلَى

و گفت: من پروردگار بزرگ تر شما هستم.

و گفت: منم خدای بزرگ شما.

`i am your lord, the most high! `

فَأَخَذَهُ اللَّهُ نَكَالَ الْآخِرَةِ وَالْأُولَى

پس خدا هم [به کیفر این ادعای نابجا] او را به عذاب آخرت و دنیا دچار ساخت.

خدا هم او را به عقاب دنیا و آخرت گرفتار کرد.

so allah seized him with the punishment of the everlasting life, and of this world.

إِنَّ فِي ذَلِكَ لَعِبْرَةً لِّمَن يَخْشَى

بی تردید در این سرگذشت برای کسی که [از عذاب خدا] بترسد عبرتی است.

تا به هلاکت او اهل ترس از خدا عبرت گیرند.

surely, in this there is a lesson for he that fears!

أَأَنتُمْ أَشَدُّ خَلْقًا أَمِ السَّمَاء بَنَاهَا

آیا آفریدن شما [پس از مرگ] دشوارتر است یا آسمان که او آن را بنا کرد؟

آیا بنای شما آدمیان استوارتر است یا بنای آسمان بلند که خدا آفرید؟

what, are you harder to create than the heaven which he has built?

رَفَعَ سَمْكَهَا فَسَوَّاهَا

سقفش را برافراشت، پس آن را درست و نیکو قرار داد،

که سقفی بس بلند و محکم بنیان در کمال زیبایی استوار ساخت.

he raised it high and leveled it,

وَأَغْطَشَ لَيْلَهَا وَأَخْرَجَ ضُحَاهَا

و شبش را تاریکو روزش را روشن ساخت،

و شامش را تیره و روزش را روشن گردانید.

and darkened its night and brought forth its morning.

وَالْأَرْضَ بَعْدَ ذَلِكَ دَحَاهَا

و زمین را پس از آن گسترانید،

و زمین را پس از آن بگسترانید.

and the earth he extended after that;

أَخْرَجَ مِنْهَا مَاءهَا وَمَرْعَاهَا

و از آن آبو چراگاهش را بیرون آورد،

و از آن آب و گیاه پدید آورد.

and then brought from it its water and pastures.

وَالْجِبَالَ أَرْسَاهَا

و کوه ها را محکم و استوار نمود

و کوهها را بر روی آن استوار ساخت.

and the mountains he set firm

مَتَاعًا لَّكُمْ وَلِأَنْعَامِكُمْ

تا مایه بهرهوری شما و دام هایتان باشد.

تا (از آن آب و گیاه که از بیابان و کوه بر انگیزد) قوت شما و چهارپایانتان بر آید.

an enjoyment for you and your herds.

فَإِذَا جَاءتِ الطَّامَّةُ الْكُبْرَى

پس زمانی که آن حادثه بزرگ تر [و غیر قابل دفع] در رسد،

پس چون آن واقعه بزرگ (و حادثه عظیم قیامت) پدید آید.

but when the great catastrophe comes,

يَوْمَ يَتَذَكَّرُ الْإِنسَانُ مَا سَعَى

در آن روز انسان آنچه تلاش و کوشش کرده به یاد آورد

در آن روز آدمی هر چه کرده به یاد آرد.

the day when the human will remember what he has worked for,

وَبُرِّزَتِ الْجَحِيمُ لِمَن يَرَى

و دوزخ رابرای هر بیننده ای آشکار سازند،

و دوزخ برای بینندگان آشکار شود.

and when hell is advanced for whoever sees,

فَأَمَّا مَن طَغَى

و اما کسی که طغیان و سرکشی کرده

پس هر کس (از حکم شرع خدا) سرکش و طاغی شد.

then as for whosoever was insolent

وَآثَرَ الْحَيَاةَ الدُّنْيَا

و زندگی دنیا را [بر زندگی ابد و جاوید آخرت] ترجیح داده،

و زندگی دنیا را برگزید.

preferring the present life,

فَإِنَّ الْجَحِيمَ هِيَ الْمَأْوَى

پس بی تردید جایگاهش دوزخ است؛

دوزخ جایگاه اوست.

surely, hell will be their refuge.

وَأَمَّا مَنْ خَافَ مَقَامَ رَبِّهِ وَنَهَى النَّفْسَ عَنِ الْهَوَى

و اما کسی که از مقام و منزلت پروردگارش ترسیده و نفس را از هوا و هوس بازداشته است؛

و هر کس از حضور در پیشگاه عزّ ربوبیت بترسید و از هوای نفس دوری جست.

but, whosoever feared the standing before his lord and prevented the self from desires,

فَإِنَّ الْجَنَّةَ هِيَ الْمَأْوَى

پس بی تردید جایگاهش بهشت است.

همانا بهشت منزلگاه اوست.

indeed, their refuge shall be paradise.

يَسْأَلُونَكَ عَنِ السَّاعَةِ أَيَّانَ مُرْسَاهَا

همواره ازتو درباره قیامت می پرسند که در چه زمانی واقع می شود؟

از تو سؤال کنند که قیامت کی بر پا شود؟

they will question you about the hour: `when shall it be? `

فِيمَ أَنتَ مِن ذِكْرَاهَا

تو از بسیار یاد کردنش [و سخن گفتن درباره آن] چه به دست می آوری؟

تو را چه کار است دیگر که از آن به یاد آری؟ (بسیار یاد آور شدی و منکران از تو نپذیرفتند).

but how are you to know?

إِلَى رَبِّكَ مُنتَهَاهَا

نهایتش به سوی پروردگار توست [کیفیت برپا شدن و زمان وقوع و اوصافش را کسی جز خدا نمی داند.]

کار آن ساعت به خدای تو منتهی شود.

its final end is for your lord.

إِنَّمَا أَنتَ مُنذِرُ مَن يَخْشَاهَا

وظیفه تو فقط بیم دادن کسانی است که همواره از آن می ترسند.

تو را جز این نباشد که اهل ایمان را هر کس از یاد آن روز هراسان می‌شود به اهوال آن روز آگاه سازی.

you are but a warner for those who fear it.

كَأَنَّهُمْ يَوْمَ يَرَوْنَهَا لَمْ يَلْبَثُوا إِلَّا عَشِيَّةً أَوْ ضُحَاهَا

گویی آنان روزی که قیامت را می بینند چنین می پندارند که در برزخ جز شامگاهی یا صبح گاه آن درنگ نکرده اند!

چون آن روز را مردم ببینند گویی همه عمر دنیا شامگاهی یا چاشتگاهی بیش نبوده است.

on the day when they behold it, it will be as if they had lingered but an evening, or, a morning.