حوادث اگر همانند یکدیگر بودند، آخرین را با آغازین مقایسه و ارزیابى می کنند.

إِنَّ الاَُْمُورَ إذا اشْتَبَهَتْ اعْتُبِرَ آخِرُهَا بِأَوَّلِهَا

(ضرار بن ضمره«» ضبایى از یاران امام به شام رفت بر معاویه وارد شد. معاویه از او خواست از حالات امام بگوید، گفت على علیه السّلام را در حالى دیدم که شب، پرده هاى خود را افکنده بود، و او در محراب ایستاده، محاسن را به دست گرفته، چون مار گزیده به خود مى‏پیچید، و محزون مى‏گریست و مى‏گفت) اى دنیا اى دنیاى حرام از من دور شو، آیا براى من خودنمایى می کنى یا شیفته من شده اى تا روزى در دل من جاى گیرى هرگز مبادا غیر مرا بفریب، که مرا در تو هیچ نیازى نیست، تو را سه طلاقه کرده ام، تا باز گشتى نباشد، دوران زندگانى تو کوتاه، ارزش تو اندک، و آرزوى تو پست است. آه از توشه اندک، و درازى راه، و دورى منزل، و عظمت روز قیامت

ومن خبر ضرار بن ضَمُرَةَ الضُّبابِیِّ عند دخوله على معاویة ومسألته له عن أمیرالمؤمنین علیه السلام . قال: فأشهَدُ لقَدْ رَأَیْتُهُ فی بعض مواقِفِهِ وقَد أرخى اللیلُ سُدُولَهُ وهو قائمٌ فی محرابِهِ قابِضٌ على لِحْیتِهِ یَتَمَلْمَلُتَمَلْمُلَ السَّلیمِویبكی بُكاءَ الحَزینِ، ویقولُ: یَا دُنْیَا یَا دُنْیَا، إِلَیْكِ عَنِّی، أَبِی تَعَرَّضْتِ أَمْ إِلَیَّ تَشَوَّقْتِ؟ لاَ حَانَ حِینُكِّ)! هیْهَات! غُرِّی غَیْرِی، لاَ حاجَةَ لِی فیِكِ، قَدْ طَلَّقْت فِیهَا! فَعَیْشُكِ قَصِیرٌ، وَخَطَرُكِ یَسِیرٌ، وَأَ

در جواب مردى شامى فرمود: (مرد شامى پرسید آیا رفتن ما به شام، به قضا و قدر الهى است امام با کلمات طولانى پاسخ او را داد که برخى از آن را برگزیدیم) واى بر تو شاید قضاء لازم، و قدر حتمى را گمان کرده اى اگر چنین بود، پاداش و کیفر، بشارت و تهدید الهى، بیهوده بود خداوند سبحان بندگان خود را فرمان داد در حالى که اختیار دارند، و نهى فرمود تا بترسند، احکام آسانى را واجب کرد، و چیز دشوارى را تکلیف نفرمود، و پاداش اعمال اندک را فراوان قرار داد، با نافرمانى بندگان مغلوب نخواهد شد، و با اکراه و اجبار اطاعت نمی شود، و پیامبران را به شوخى نفرستاد، و فرو فرستادن کتب آسمانى براى بندگان بیهوده نبود،«» و آسمان و زمین و آنچه را در میانشان است بی هدف نیافرید. این پندار کسانى است که کافر شدند و واى از آتشى که بر کافران است.

ومن كلام له علیه السلام : للسائل لما سأله: أَكان مسیرنا إِلى الشام بقضاءٍ من الله وقدر؟ بعد كلام طویل هذا مختاره: طوَیْحَكَ! لَعَلَّكَ ظَنَنْتُ قَضَاءًلاَزِماً، وَقَدَراًحَاتِماً وَلَوْ كَانَ ذلِكَ كَذلِكَ لَبَطَلَ الثَّوَابُ والْعِقَابُ، وَسَقَطَ الْوَعْدُ وَالْوَعِیدُ. إِنَّ اللهَ سُبْحَانَهُ أَمَرَ عِبَادَهُ تَخْیِیراً، وَنَهَاهُمْ تَحْذِیراً، وَكَلَّفَ یَسِیراً، وَلَمْ یُكَلِّفْ عَسِیراً، وَأَعْطَى عَلَى الْقَلِیلِ كَثِیراً، وَلَمْ یُعْصَ مَغْلُوباً، وَلَمْ یُطَعْ مُكْرِهاً، وَلَمْ یُرْسِلِ

حکمت را هر کجا که باشد، فراگیر، گاهى حکمت در سینه منافق است و بی تابى کند تا بیرون آمده و با همدمانش در سینه مؤمن آرام گیرد.

خُذِ الْحِكْمَةَ أَنَّى كَانَتْ، فَإِنَّ الْحِكْمَةَ تَكُونُ فی صَدْرِ الْمُنَافِقِ فَتَتَلَجْلَجُفِی صَدْرِهِ حَتَّى تَخْرُجَ فَتَسْكُنَ إِلَى صَوَاحِبِهَا فِی صَدْرِ الْمُؤْمِنِ.

حکمت گمشده مؤمن است، حکمت را فراگیر هر چند از منافقان باشد.

فی مثل ذلك: الْحِكْمَةُ ضَالَّةُ الْمُؤْمِنِ، فَخُذِ الْحِكْمَةَ وَلَوْ مِنْ أَهْلِ النِّفَاقِ.

ارزش هر کس به مقدار دانایى و تخصّص اوست.

قِیمَةُ كُلِّ امْرِىءٍ مَا یُحْسِنُهُ.

شما را به پنج چیز سفارش می کنم که اگر براى آنها شتران را پر شتاب برانید و رنج سفر را تحمّل کنید سزاوار است: کسى از شما جز به پروردگار خود امیدوار نباشد، و جز از گناه خود نترسد، و اگر از یکى سؤال کردند و نمی داند، شرم نکند و بگوید نمی دانم، و کسى در آموختن آنچه نمی داند شرم نکند، و بر شما باد به شکیبایى، که شکیبایى، ایمان را چون سر است بر بدن و ایمان بدون شکیبایى چونان بدن بی سر، ارزشى ندارد.

أُوصِیكُمْ بِخَمْسٍ لَوْ ضَرَبْتُمْ إِلَیْهَا آبَاطَ الاِِْبِلِلَكَانَتْ لِذلِكَ أَهْلاً: لاَ یَرْجُوَنَّ أَحَدٌ مِنْكُمْ إِلاَّ رَبَّهُ، وَلاَ یَخَافَنَّ إِلاَّ ذَنْبَهُ، وَلاَ یَسْتَحْیِیَنَّ أَحَدٌ إِذَا سُئِلَ عَمَّا لاَ یَعْلَمُ أَنْ یَقُولَ: لاَ أَعْلَمُ، وَلاَ یَسْتَحْیِیَنَّ أَحَدٌ إِذَا لَمْ یَعَلَمِ الشَّیْءَ أَنْ یَتَعَلَّمَهُ. وَبِالصَّبْرِ، فَإِنَّ الصَّبْرَ مِنَ الاِِْیمَانِ كَالرَّأْسِ مِنَ الْجَسَدِ، وَلاَ خَیْرَ فِی جَسَدٍ لاَ رأْسَ مَعَهُ، وَلاَ فی إِیمَانٍ لاَ صَبْرَ مَعَهُ.

(به شخصى که در ستایش امام افراط کرد، و آنچه در دل داشت نگفت) من کمتر از آنم که بر زبان آوردى، و برتر از آنم که در دل دارى.

لرجل أفرط فی الثناء علیه، وكان له مُتَّهماً: أَنَا دُونَ مَا تَقُولُ، وَفَوْقَ مَا فِی نَفْسِكَ.

باقى ماندگان شمشیر و جنگ، شماره شان با دوام‏تر، و فرزندانشان بیشتر است.

بَقِیَّةُ السَّیْفِأَبْقَى عَدَداً، وَأَكْثَرُ وَلَداً.

کسى که از گفتن «نمی دانم» روى گردان است، به هلاکت و نابودى می رسد.

مَنْ تَرَكَ قَوْلَ: لاَ أَدْری، أُصِیبَتْ مَقَاتِلُهُ

اندیشه پیر در نزد من از تلاش جوان خوشایندتر است. (و نقل شده که تجربه پیران از آمادگى رزمى جوانان برتر است)

رَأْیُ الشَّیْخِ أَحَبُّ إِلَیَّ مِنْ جَلَدِ الْغُلاَمِ وَروی: مِنْ مَشْهَدِ الْغُلاَمِ

در شگفتم از کسى که می تواند استغفار کند و ناامید است.

عَجِبْتُ لِمَنْ یَقْنَطُ وَمَعَهُ الاِسْتِغْفَارُ.

(امام باقر علیه السّلام از حضرت امیر المؤمنین علیه السّلام نقل فرمود) دو چیز در زمین مایه امان از عذاب خدا بود: یکى از آن دو برداشته شد، پس دیگرى را دریابید و بدان چنگ زنید، امّا امانى که برداشته شد رسول خدا صلّى اللّه علیه و آله و سلّم بود، و أمان باقى مانده، استغفار کردن است، که خداى بزرگ به رسول خدا فرمود: «خدا آنان را عذاب نمی کند در حالى که تو در میان آنانى، و عذابشان نمی کند تا آن هنگام که استغفار می کنند»

وحكى عنه أبو جعفر محمد بن علی الباقر8 أَنّه قال: كَانَ فِی الاََْرْضِ أَمَانَانِ مِنْ عَذَابِ اللهِ سُبْحَانَهُ، وَقَدْ رُفِعَ أَحَدُهُمَا، فَدُونَكُمُ الاَْخَرَ فَتَمَسَّكُوا بِهِ: أَمَّا الاََْمَانُ الَّذِی رُفِعَ فَهُوَ رَسُولُ اللهُ صلى الله علیه وآله . وَأَمَّا الاََْمَانُ الْبَاقِی فَالاِْسْتِغْفَارْ، قَالَ اللهُ عزّوجلّ: .

کسى که میان خود و خدا اصلاح کند، خداوند میان او و مردم را اصلاح خواهد کرد، و کسى که امور آخرت را اصلاح کند، خدا امور دنیاى او را اصلاح خواهد کرد، و کسى که از درون جان واعظى دارد، خدا را بر او حافظى است.

مَنْ أَصْلَحَ مَا بَیْنَهُ وَبَیْنَ اللهِ أَصْلَحَ اللهُ مَا بَیْنَهُ وَبَیْنَ النَّاسِ، وَمَنْ أَصْلَحَ أَمْرَ آخِرَتِهِ أَصْلَحَ اللهُ لَهُ أَمْرَ دُنْیَاهُ، وَمَنْ كَانَ لَهُ مِنْ نَفْسِهِ وَاعِظٌ كَانَ عَلَیْهِ مِنَ اللهِ حَافِظٌ.

فقیه کامل کسى است که مردم را از آمرزش خدا مأیوس، و از مهربانى او نومید نکند، و از عذاب ناگهانى خدا ایمن نسازد.

الْفَقِیهُ كُلُّ الْفَقِیهِ مَنْ لَمْ یُقَنِّطِ النَّاسَ مِنْ رَحْمَةِ اللهِ، وَلَمْ یُؤْیِسْهُمْ مِنْ رَوْحِ اللهِ وَلَمْ یُؤْمِنْهُمْ مِنْ مَكْرِاللهِ