هر گاه از خداى سبحان درخواستى دارى، ابتدا بر پیامبر اسلام صلّى اللّه علیه و آله و سلّم درود بفرست، سپس حاجت خود را بخواه، زیرا خدا بزرگوارتر از آن است که از دو حاجت درخواست شده، یکى را برآورد و دیگرى را باز دارد.

إِذَا كَانَتْ لَكَ إِلَى اللهِ سُبْحَانَهُ حَاجَةٌ فَابْدَأْ بِمَسْأَلَةِ الصَّلاَةِ عَلَى النَّبِیّ صلى الله علیه وآله ، ثُمَّ سَلْ حَاجَتَكَ، فَإِنَّ اللهَ أَكْرَمُ مِنْ أَنْ یُسْأَلَ حَاجَتَیْنِ فَیَقْضِیَ إِحْدَاهُمَا وَیَمْنَعَ الاَُْخْرَى.

هر کس که از آبروى خود بیمناک است از جدال بپرهیزد.

مَنْ ضَنَّبِعِرْضِهِ فَلْیَدَعِ الْمِرَاءَ

شتاب پیش از توانایى بر کار، و سستى پس از به دست آوردن فرصت از بی خردى است.

مِنَ الْخُرْقِالْمُعَاجَلَةُ قَبْلَ الاِِْمْكَانِ، وَالاََْناةُبَعْدَ الْفُرْصَةِ ل

از آنچه پدید نیامده نپرس، که آنچه پدید آمده براى سرگرمى تو کافى است.

لاَتَسْأَلْ عَمَّا لاَ یَكُونُ، فَفِی الَّذِی قَدْ كَانَ لَكَ شُغُلٌ

اندیشه، آیینه اى شفّاف و عبرت از حوادث، بیم دهنده اى خیر اندیش است، و تو را در ادب کردن نفس همان بس که از آنچه انجام دادنش را براى دیگران نمى‏پسندى بپرهیزى.

الْفِكْرُ مرْآةٌ صَافِیَةٌ، وَالاِْعْتِبَارُمُنْذِرٌنَاصِحٌ، وَكَفى أَدَباً لِنَفْسِكَ تَجَنُّبُكَمَا كَرِهْتَهُ لِغَیْرِكَ.

علم و عمل پیوندى نزدیک دارند. و کسى که دانست باید به آن عمل کند، چرا که علم، عمل را فراخواند، اگر پاسخش داد می ماند و گر نه کوچ می کند.

الْعِلْمُ مَقْرُونٌ بِالْعَمَلِ فَمَنْ عَلِمَ عَمِلَ، وَالْعِلْمُ یَهْتِفُ بِالْعَمَلِن فَإِنْ أَجَابَهُ وَإِلاَّ ارْتَحَلَ.

اى مردم، کالاى دنیاى حرام چون برگ‏هاى خشکیده وبا خیز است، پس از چراگاه آن دورى کنید، که دل کندن از آن لذّت بخش‏تر از اطمینان داشتن به آن است، و به قدر ضرورت از دنیا برداشتن بهتر از جمع آورى سرمایه فراوان است. آن کس که از دنیا زیاد برداشت به فقر محکوم است، و آن کس که خود را از آن بی نیاز انگاشت در آسایش است، و آن کس که زیور دنیا دیدگانش را خیره سازد دچار کور دلى گردد، و آن کس که به دنیاى حرام عشق ورزید، درونش پر از اندوه شد، و غم و اندوه ها در خانه دلش رقصان گشت، که از سویى سرگرمش سازند، و از سویى دیگر رهایش نمایند، تا آنجا که گلویش را گرفته در گوشه‏اى بمیرد، رگ‏هاى حیات او قطع شده، و نابود ساختن او بر خدا آسان، و به گور انداختن او به دست دوستان است. امّا مؤمن با چشم عبرت به دنیا می نگرد، و از دنیا به اندازه ضرورت برمى‏دارد، و سخن دنیا را از روى دشمنى می شنود، چرا که تا گویند سرمایه دار شد، گویند تهیدست گردید، و تا در زندگى شاد می شوند، با فرا رسیدن مرگ غمگین مى‏گردند، و این اندوه چیزى نیست که روز پریشانى و نومیدى هنوز نیامده است.

یَا أیُّها النَّاسُ، مَتَاعُ الدُّنْیَا حُطَامٌمُوبِىءٌفَتَجَنَّبُوا مَرْعَاهُ…ن! قُلْعَتُهَاأَحْظَىمِنْ طُمَأْنِینَتِهَا وَبُلْغَتُهَاأَزْكَىمِنَ ثَرْوَتِهَا، حُكِمَ عَلَى مُكْثِرٍ مِنْهَا بِالْفَاقَةِ وَأُعیِنَ مَنْ غَنِیَ عَنْهَابِالرَّاحَة، مَنْ رَاقَهُجن زِبْرِجُهَاأَعْقَبَتْنَاظِرَیْهِ كَمَهاً وَمَنِ اسْتَشْعَرَالشَّغَفَبِهَا مَلاَََتْ ضَمِیرَهُ أَشْجاناً لَهُنَّ رَقْصٌعَلى سُوَیْدَاءِ قَلْبِهِ هَمٌّ یَشْغَلُهُ، وَغَمٌّ یَحْزُنُهُ، كَذلِكَ حَتَّى یُؤْخَذَ بِكَظَمِهِفَیُلْقَىبِالْفَضاءِ،

همانا خداوند پاداش را بر اطاعت، و کیفر را بر نافرمانى قرار داد، تا بندگان را از عذابش برهاند، و به سوى بهشت کشاند.

إِنَّ اللهَ سُبْحَانَهُ وَضَعَ الثَّوَابَ عَلَى طَاعَتِهِ، وَالْعِقَابَ عَلَى مَعْصِیَتِهِ، ذِیَادَةًلِعِبَادِهِ عَنْ نِقْمَتِهِ، وَحِیَاشَةًلَهُمْ إلَى جَنِّتِهِ

روزگارى بر مردم خواهد آمد که از قرآن جز نشانى، و از اسلام جز نامى، باقى نخواهد ماند. مسجدهاى آنان در آن روزگار آبادان، امّا از هدایت ویران است. مسجد نشینان و سازندگان بناهاى شکوهمند مساجد، بدترین مردم زمین می باشند، که کانون هر فتنه، و جایگاه هر گونه خطاکارى‏اند، هر کس از فتنه بر کنار است او را به فتنه باز گردانند، و هر کس که از فتنه عقب مانده او را به فتنه ها کشانند، که خداى بزرگ فرماید: «به خودم سوگند، بر آنان فتنه‏اى بگمارم که انسان شکیبا در آن سرگردان ماند» و چنین کرده است، و ما از خدا می خواهیم که از لغزش غفلت‏ها در گذرد.

یَأْتِی عَلَى النَّاسِ زَمَانٌ لاَ یَبْقى فِیهِمْ مِن الْقُرآنِ إِلاَّ رَسْمُهُ، وَمِنَ الاِِْسْلاَمِ إِلاَّ اسْمُهُ، مَسَاجِدُهُمْ یَوْمَئِذٍ عَامِرَةٌ مِنَ البُنَى، خَرَابٌ مِنَ الْهُدَى، سُكَّانُهَا وَعُمَّارُهَا شَرُّ أَهْلِ الاََْرْضِ، مِنْهُمْ تَخْرُجُ الْفِتْنَةُ، وَإِلَیْهِمْ تَأوِی الْخَطِیئَةُ، یَرُدُّونَ مَنْ شَذَّ عَنْهَا فِیهَا، وَیَسُوقوُنَ مَن تأَخَّرَ عَنْهَا إِلَیْهَا، یَقُولُ اللهُ تعالى: فَبِی حَلَفْتُ لاَََبْعَثَنَّ عَلَى أُولئِكَ فِتْنَةً أَتْرُك الْحَلِیمَ فِیهَا حَیْ

اى مردم از خدا بترسید، هیچ کس بیهوده آفریده نشد تا به بازى پردازد، و او را به حال خود وانگذاشته‏اند تا خود را سرگرم کارهاى بى‏ارزش نماید، و دنیایى که در دیده ها زیباست، جایگزین آخرتى نشود که آن را زشت مى‏انگارند، و مغرورى که در دنیا به بالاترین مقام رسیده، چون کسى نیست که در آخرت به کمترین نصیبى رسیده است.

وروی أنه علیه السلام قلما اعتدل به المنبر إِلاّ قال أَمام خطبته: أَیُّهَا النَّاسُ، اتَّقُوا اللهَ، فَمَا خُلِقَ امْرءٌ عَبَثاً فَیَلْهُوَ وَلاَ تُرِكَ سُدىً فَیَلْغُوَ وَمَا دُنْیَاهُ الَّتی تَحَسَّنَتْ لَهُ بِخَلَفٍمِنَ الاَْخِرَةِ الَّتی قَبَّحَها سُوءُ النَّظَرِ عِنْدَهُ، وَمَا الْمَغْرُورُ الَّذِی ظَفِرَ مِنَ الدُّنْیَا بأَعْلَى هِمَّتِهِ كَالاَْخَرِ الَّذِی ظَفِرَ مِنَ الاَْخِرَةِ بِأَدْنَى سُهْمَتِهِ

هیچ شرافتى برتر از اسلام، و هیچ عزّتى گرامی تر از تقوا، و هیچ سنگرى نیکوتر از پارسایى، و هیچ شفاعت کننده‏اى کار سازتر از توبه، و هیچ گنجى بی نیاز کننده‏تر از قناعت، و هیچ مالى در فقر زدایى، از بین برنده‏تر از رضایت دادن به روزى نیست. و کسى که به اندازه کفایت زندگى از دنیا بردارد به آسایش دست یابد، و آسوده خاطر گردد، در حالى که دنیا پرستى کلید دشوارى، و مرکب رنج و گرفتارى است، و حرص ورزى و خود بزرگ بینى و حسادت، عامل بى‏پروایى در گناهان است، و بدى، جامع تمام عیب‏ها است.

لاَ شَرَفَ أَعْلَى مِنَ الاِِْسْلاَمِ، وَلاَ عِزَّ أَعَزُّ مِنَ التَّقْوَى، وَلاَ مَعْقِلَ أَحْصَنَ مِنَ الْوَرَعِ،لاَ شَفِیعَ أَنْجَحُ مِنَ التّوْبَةِ، وَلاَ كَنْزَ أَغْنَى مِنَ الْقَنَاعَةِ، وَلاَ مَالَ أَذْهَبُ لِلْفَاقَةِ مَنَ الرِّضَى بِالْقُوتِ، وَمَنِ اقْتَصَرَ عَلَى بُلْغَةِ الْكَفَافِ فَقَدِ انْتَظَمَ الرَّاحَةَ وَتَبَوَّأَخَفْضَ الدَّعَةِ وَالرَّغْبَةُمِفْتَاحُ النَّصَبِ، وَمَطِیَّةُالتَّعَبِ، وَالْحِرْصُ وَالْكِبْرُ وَالْحَسَدُ دَوَاعٍ إِلَى التَّقَحُّمِ فِی الذُّنُوبِ، وَالشَّرُّ ج

(به جابر بن عبد اللَّه انصارى فرمود) اى جابر استوارى دین و دنیا به چهار چیز است: عالمى که به علم خود عمل کند، و جاهلى که از آموختن سرباز نزند، و بخشنده‏اى که در بخشش بخل نورزد، و فقیرى که آخرت خود را به دنیا نفروشد. پس هر گاه عالم علم خود را تباه کند، نادان به آموختن روى نیاورد، هر گاه بی نیاز در بخشش بخل ورزد، تهیدست آخرت خویش را به دنیا فروشد. اى جابر کسى که نعمت‏هاى فراوان خدا به او روى کرد، نیازهاى فراوان مردم نیز به او روى آورد، پس اگر صاحب نعمتى حقوق واجب الهى را بپردازد، خداوند نعمت‏ها را بر او جاودانه سازد، و آن کس که حقوق واجب الهى در نعمت‏ها را نپردازد، خداوند، آن را به زوال و نابودى کشاند.

لجابر بن عبدالله الاَنصاری: یَا جَابِرُ، قِوَامُ [الدِّینِ وَ] الدُّنْیَا بِأَرْبَعَةٍ: عَالِمٍ مُسْتَعْمِلٍ عِلْمَهُ، وَجَاهِلٍ لاَ یَسْتَنْكِفُ أَنْ یَتَعَلَّمَ، وَجَوَادٍ لاَ یَبْخَلُ بِمَعْرُوفِهِ، وَفَقِیرٍ لاَ یَبِیعُ آخِرَتَهُ بِدُنْیَاهُ؛ فَإِذَا ضَیَّعَ الْعَالِمُ عِلْمَهُ اسْتَنْكَفَالْجَاهِلُ أَنْ یَتَعَلَّمَ، وَإِذَا بَخِلَ الْغَنِیُّ بِمَعْرُوفِهِ بَاعَ الْفَقِیرُ آخِرَتَهُ بِدُنْیَاهُ. یَا جَابِرُ، مَنْ كَثُرَتْ نِعَمُ اللهِ عَلَیْهِ كَثُرَتْ حَوَائِجُ النَّاسِ إِلَیْهِ، فَمَنْ قَ

(ابن جریر طبرى در تاریخ خود از عبد الرحمن بن ابى لیلى فقیه نقل کرد، که براى مبارزه با حجّاج به کمک ابن اشعث برخاست،«» براى تشویق مردم گفت من از على علیه السّلام «که خداوند درجاتش را در میان صالحان بالا برد، و ثواب شهیدان و صدّیقان به او عطا فرماید» در حالى که با شامیان رو برو شدیم شنیدم که فرمود) اى مؤمنان» هر کس تجاوزى را بنگرد، و شاهد دعوت به منکرى باشد، و در دل آن را انکار کند خود را از آلودگى سالم داشته است، و هر کس با زبان آن را انکار کند پاداش آن داده خواهد شد، و از اوّلى برتر است، و آن کس که با شمشیر به انکار بر خیزد تا کلام خدا بلند و گفتار ستمگران پست گردد، او را رستگارى را یافته و نور یقین در دلش تابیده.

وروى ابن جریر الطبری فی تاریخه عن عبدالرحمن بن أبی لیلى الفقیه. وكان ممن خرج لقتال الحجاج مع ابن الاَشعث. أنه قال فیما كان یحضُّ به الناسَ على الجهاد: إنی سمعتُ علیاً علیه السلام یقول یوم لقینا أهلالشام: أَیُّهَا الْمُؤْمِنُونَ، إِنَّهُ مَنْ رَأَى عُدْوَاناً یُعْمَلُ بِهِ وَمُنْكَراً یُدْعَى إِلَیْهِ، فَأَنْكَرَهُ بِقَلْبِهِ فَقَدْ سَلِمَ وَبَرِىءَ وَمَنْ أَنْكَرَهُ بِلِسَانِهِ فَقَدْ أُجِرَ وَهُوَ أَفْضَلُ مِنْ صَاحِبِهِ، وَمَنْ أَنْكرَهُ بِالسَّیْفِ لِتَكُونَ كَلِمَةُ اللهِ هِیَ الْعُلْیَا وَك

گروهى، منکر را با دست و زبان و قلب انکار می کنند، آنان تمامى خصلت‏هاى نیکو را در خود گرد آورده‏اند. گروهى دیگر، منکر را با زبان و قلب انکار کرده، امّا دست به کارى نمی برند، پس چنین کسى دو خصلت از خصلت‏هاى نیکو را گرفته و دیگرى را تباه کرده است. و بعضى منکر را تنها با قلب انکار کرده، و با دست و زبان خویش اقدامى ندارند، پس دو خصلت را که شریف‏تر است تباه ساخته‏اند و یک خصلت را به دست آورده‏اند. و بعضى دیگر منکر را با زبان و قل و دست رها ساخته‏اند که چنین کسى از آنان، مرده‏اى میان زندگان است«». و تمام کارهاى نیکو، و جهاد در راه خدا، برابر امر به معروف و نهى از منکر، چونان قطره‏اى«» بر دریاى موّاج و پهناور است، و همانا امر به معروف و نهى از منکر، نه اجلى را نزدیک می کنند، و نه از مقدار روزى می کاهند، و از همه اینها برتر، سخن حق در پیش روى حاکمى ستمکار است.

وقد قال علیه السلام فی كلام غیر هذا یجری هذا المجرى: فَمِنْهُمُ الْمُنْكِرُ للْمُنْكَرِ بیَدِهِ وَلِسَانِهِ وَقَلْبِهِ فَذَلِكَ الْمُسْتَكْمِلُ لِخِصَالِ الْخَیْرِ، وَمِنْهُمُ الْمُنْكِرُ بِلِسَانِهِ وَقَلْبهِ وَالتَّارِكُ بِیَدِهِ فَذلِكَ مُتَمَسِّكٌ بِخَصْلَتیَنِ مِنْ خِصَالِ الْخَیْرِ وَمُضَیِّعٌ خَصْلَةً، وَمِنْهُمُ الْمُنْكِرُ بِقَلْبِهِ وَالتَّارِكُ بیَدِهِ وَلِسَانِهِ فَذلِكَ الَّذِی ضَیَّعَ أَشْرَفَ الْخَصْلَتَیْنِمِنَ الثَّلاَثِ وَتَمَسَّكَ بوَاحِدَةٍ، وَمِنْهُمْ تَارِكٌ لاِِِنْكَارِ ال

اوّلین مرحله از جهاد که در آن باز می مانید، جهاد با دستانتان، سپس جهاد با زبان، و آنگاه جهاد با قلب‏هایتان می باشد، پس کسى که با قلب، معروفى را ستایش نکند، و منکرى را انکار نکند، قلبش واژگون گشته، بالاى آن پایین، و پایین قلب او بالا قرار خواهد گرفت.

وعن أبی جُحَیْفَةَ قال: سمعت أمیرالمؤمنین علیه السلام یقول: أَوَّلُ مَا تُغْلَبُونَ عَلَیْهِمِنَ الْجِهَادِ الْجِهَادُ بِأَیْدِیكُمْ، ثُمَّ بِأَلْسِنَتِكُمْ، ثُمَّ بِقُلُوبِكُمْ؛ فَمَنْ لَمْ یَعْرِفْ بِقَلْبِهِ مَعْرُوفاً، وَلَمْ یُنْكِرْ مُنْكَراً، قُلِبَ فَجُعِلَ أَعْلاَهُ أَسْفَلَهُ، وَأَسَفَلُهُ أَعْلاَهُ.